Lise öğrencileri, tüm öğretim hayatları boyunca yarışa dönen sınav sisteminde, 2021-2022 öğretim yılında imkanları ve motivasyonları ölçüsünde üniversite sınavlarına hazırlandılar. Yıllardır değişen eğitim sistemi, benzer şekilde bir türlü rayına girmeyen YKS sınav sisteminin yarattığı olumsuzluklarla birleşti.
Covid-19 süresince uzaktan eğitim karmaşası öğretmenleri zorlarken, uzaktan eğitim öğrencilerin motivasyonlarını alt üst etti. “Alıştık, geçti gitti, önümüze bakalım” diyelim. 2022 yılı Yükseköğretim Kurumları Sınavı aday yerleştirme sonuçları ağustos ayında açıklandı. Kendi bulundukları illerin dışında üniversiteye kayıt yaptıracak öğrenciler ve aileleri şu sıralar bambaşka bir koşuşturma içerisindeler. Bu koşuşturmanın sebebi barınacak yer arayışı…
2020-2022 yükseköğretim okullarında örgün eğitime kayıtlı öğrencilerin sayıları [1]
| Eğitim Dönemi | Türkiye Geneli | İstanbul | Ankara | İzmir |
| 2020-2021 | 3.801.294 | 802.131 | 311.562 | 173.611 |
| 2021-2022 | 3.761.637 | 824.517 | 315.964 | 175.795 |
- YÖK’e kayıtlı Önlisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora öğrencilerinin toplamları verilmiştir.
2020-2021 Kredi Yurtlar Kurumu devlet yurtları ve özel yurtları yatak kapasitesi [2]
| 2020-2021 | Türkiye Geneli | İstanbul | Ankara | İzmir |
| Devlet | 695.834 | 24.651 | 27.693 | 15.717 |
| Özel | 442.245 | |||
2020-2021 KYK yurt yatak kapasitesi / örgün öğrenci sayılarına oranları
| Türkiye Geneli | İstanbul | Ankara | İzmir |
| 1 / 5 | 1 / 32 | 1 / 11 | 1 / 11 |
| % 18 | % 3 | % 9 | % 9 |
Yukarıdaki tabloya göre 2020-2021 eğitim döneminde yükseköğretime kayıtlı öğrencilerden Türkiye genelinde 5 öğrenciden 1’i, İstanbul’da 32 öğrenciden 1’i, Ankara ve İzmir’de 11 öğrenciden 1’i Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) yurtlarında kalabiliyordu. Gençlik ve Spor Bakanı Dr. Mehmet Muharrem Kasapoğlu 24 Ağustos 2022’de yaptığı açıklamada, Türkiye’de yurt kapasitesinin 800 binin üzerine çıktığını açıkladı.
2021-2022 dönemi için devlet yurtlarının yatak kapasitelerine ait bilgiler, veriler resmi olarak henüz açıklanmadı. Bakanın açıkladığı sayıyı veri kabul edip, basit bir orantı yaparsak; bu yıl en iyi tahminle Türkiye genelinde dört öğrenciden biri, İstanbul’da 25 öğrenciden 1’i, Ankara ve İzmir’de yaklaşık 10 öğrenciden 1’i devlet yurtlarında kalabilecek.
Sözün özü, 2022-2023 eğitim öğretim döneminde İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere birçok kentte öğrencilerin büyük bir bölümü devlet yurdunda kalma şansı elde edemeyecek.
İstanbul’da özel yurt fiyatları
Devlet yurdunda barınma şansı olmadığı durumda şartlara bir göz atalım. Kadıköy’de özel yurtların yıllık ücretleri 28 bin TL’den başlayıp 79 bin TL’ye, Üsküdar‘da 35 bin TL’den başlayıp, 77 bin TL’ye kadar yükseliyor. Avrupa Yakası’nda ise Beşiktaş‘ta özel yurtların yıllık ücretleri 49 bin TL’den başlayıp 172 bin 900 TL’ye, Fatih‘te 22 bin TL’den 75 bin TL’ye kadar çıkıyor. [3] ‘Yıllık yurt ücreti’ kahvaltı dahil on aylık barınma süresini kapsıyor.
Yurt yapısının eski ya da yeni olması, banyo-wc’nin oda içerisinde ya da ortak alanda olması, ranzalı/karyola yatak olması, 6-4-3-2-1 kişilik odalar, okullara yakınlık, ulaşım kolaylığı gibi özellikler fiyatları çok etkiliyor.
Kendi araştırmama dayanarak ekleyeyim; okullara yakın, merkezi semtlerde 2-3 kişilik odaların aylık fiyatı yaklaşık 6 bin TL’den başlayıp, 10 bin TL’ye kadar artıyor.
İstanbul’da kiralık ev fiyatları [5]
| Anadolu Yakası | Stüdyo / 1+1 | 2+1 | 3+1 |
| Kadıköy | 5 bin – 12 bin | 7 bin – 70 bin | 8 bin – 70 bin |
| Üsküdar | 4 bin – 28 bin | 6 bin – 71 bin | 7 bin – 104 bin |
| Maltepe | 4 bin – 12 bin 500 | 5 bin – 54 bin | 6 bin – 36 bin |
| Ümraniye | 5 bin 500 – 10 bin | 6 bin 500 – 27 bin | 7 bin – 35 bin |
| Avrupa Yakası | Stüdyo / 1+1 | 2+1 | 3+1 |
| Beşiktaş | 5 bin 500 – 15 bin | 8 bin – 180 bin | 10 bin – 105 bin |
| Bahçelievler | 3 bin 500 – 9 bin 500 | 5 bin – 21 bin | 6 bin 500 – 20 bin |
| Avcılar | 3 bin 500 | 4 bin – 23 bin | 3 bin 750 – 18 bin |
| Beylikdüzü | 4 bin | 5 bin – 40 bin | 6 bin – 43 bin |
Kredi Yurtlar Kurumu yurtları
Ağustos ortalarında üniversite yerleştirme sonuçlarının açıklanmasıyla birlikte üniversiteye ilk defa kayıt yaptıran öğrencilerin yaklaşık bir aylık barınma arayış maratonu başlıyor. Öğrenciler, Kredi ve Yurtlar Kurumu’na (YKY) yurt için 
başvuruyorlar. Aynı zamanda kiralık ev bakıyorlar, hem de özel yurtlarla görüşmeler yapıyorlar. KYK yurt başvuru sonuçları Eylül ortalarına doğru*, üniversitelerde yeni eğitim öğretim dönemi başlarken ya da başlamadan çok kısa bir süre önce açıklanıyor. Bu konu da ciddi bir sorun. Üniversiteliler devlet yurdunda kalıp kalamayacağını çok geç öğreniyor. Devlet yurduna yerleşmeyenler, dersler başladığında halen kiralık ev ya da yurt sorununu çözememiş durumda oluyorlar. Bir parça düşük fiyatta bulunabilecek özel yurtlar dolmuş, kiralık evler de tutulmuş oluyor.
Her yıl sil baştan. Önceki yıl yurtta kalmış/kalamamış üniversiteliler yurt için KYK’ya yeniden başvurmak zorunda.
Üç büyük kentteki öğrenci sayısı ile yurt yatak kapasiteleri arasında fark öğrencilerin barınma sorunun çözümü için KYK’nın tamamen plansız olduğunu açıkça gösteriyor.
KYK yurtlarının sınırlı yatak kapasitesi ve yüksek özel yurt fiyatları nedeniyle öğrenciler kiralık ev aramaya yöneliyorlar. Ev kiralamak öğrenciler için zor. Bazı ev sahipleri öğrenci istemiyor, ev bulsalar normalden daha yüksek fiyatla karşılaşıyorlar. Üç-dört arkadaş ortaklaşa daire kiralamak isteseler bile bütçeleri yetmiyor.
Barınma hakkı yoksa eğitim hakkı da ortadan kalkıyor. Görünen o ki son yıllarda üniversite için bölüm tercihi yapılırken YKS sınavlarında alınan puana yeni bir kriter eklendi. Gençler yaşadığı şehir dışında tercih yapmaya çekiniyor artık. Yüksek enflasyonla birlikte katlanan ev kiraları ve fahiş yurt fiyatları krizi büyüyor.
Üniversiteliler: “Barınamıyoruz”
2021 Eylül ortalarında yurt ve ev kiralarındaki pahalılık nedeniyle barınamayan üniversite öğrencileri ‘Barınamıyoruz’ eylemleri başlatmış, eylemler İstanbul, İzmir, Ankara, Eskişehir, Kocaeli başta olmak üzere çeşitli illerde günlerce devam etmişti. Eylemlerde öğrenciler polis tarafından darp edildi, gözaltına alındı haberleri basında yer almıştı. Aynı dönemde Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu yurtlara yerleşemedikleri için ‘Barınamıyoruz Hareketi’ni başlatan öğrencilere “Algıyla milletimizi kandırmaya çalışıyorlar” diye seslenmişti. [5,6,7]
Öğrenciler sorunları tekrar dile getirebilmek amacıyla, 2021 Aralık ayında TBMM bütçe görüşmelerinin devam ettiği günde seslerini duyurabilmek için Ankara Ulus Meydanı’nda ‘Barınamıyoruz’ eylemi yapmak istemişler ve polis tarafından engellenmişlerdi. [8]
3 milyon öğrenci açıkta
AKP iktidarı, 19 yılda üniversite öğrencilerinin nitelikli, kamusal barınma olanakları için gerekli/yeterli ödeneği ayırmadı, öğrenci sayısı artışını karşılayacak yurtlar yapmadı, yurt koşullarını iyileştirmedi.
Paralı özel ve vakıf okulları, özel yurt sayılarında ciddi artış oldu. Yurt eylemleri sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan Twitter hesabından 2002 – 2021 yılları yurt kapasitelerini açıkladı, son 19 yılda devrim gerçekleştirdiklerini belirtti. [9, 10] Hakikat şu; 3 milyon 81 bin 727 öğrenci devlet yurdu olanaklarına erişemiyor.
2002 ve 2021 yıllarında Türkiye genelinde öğrenci sayısı, yurt kapasitesi
| Eğitim Dönemi | Türkiye Geneli [1] | Devlet Yurdu Yatak Kapasitesi [9,10] | Devlet Yurdu yatak kap. / öğrenci oranı | Devlet Yurdu yatak kapasitesi dışında kalan öğrenci sayısı |
| 2001-2002 | 1.656.018 | 182.258 | 1/9 | 1.473.760 |
| 2020-2021 | 3.801.294 | 719. 567 ** | 1/5 | 3.081.727 |
- YÖK’e kayıtlı Önlisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora öğrencilerinin toplamları verilmiştir.
Yurt kapasitesi dışında kalan üniversiteli sayısı 19 yıl içinde bir buçuk milyondan, üç milyona sıçramış durumda. Veriler, iktidarın yurt politikasındaki açmazını gösteriyor. Yurtlar üniversite sayısıyla, kontenjan artışıyla birlikte planlanmıyor, artan özel yurt ve konut kiralarıyla birlikte barınma sorunu krize dönüşüyor.
AKP’nin çözümü: Tarikat-cemaat-gerici vakıf destekli özel yurtlar…
AKP iktidarı 19 yılda ne mi yaptı? Cemaat-tarikat yurtlarına teşvikler verdi. Gerici vakıflara kamuya ait yapıları tahsis etti, yurt işletmelerine teşvik verdi. Yurtlarda devletin bilerek bıraktığı boşluğu cemaat yurtları doldurdu. [11]
KYK yurtlarında yer bulamayan, özel yurt ücretlerini ödeyemeyen öğrenciler, en ucuz seçenek olan cemaat-tarikat yurtlarına yerleşmek zorunda kaldı, kalıyor. Oysa bu yurtların dosyası bir hayli kabarık. (***) Bu yurtlar Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın ‘denetim’inde. Taciz, intihar, şiddet vakalarının arkası da kesilmiyor.
İktidar cemaatlerle yakın ilişkiler içinde. TÜGVA, TÜRGEV, Ensar’ın başında geldiği dernek ve vakıflara sınırsız kaynak aktarılıyor. [12,13]
Barınma temel bir haktır
Yazıyı hazırlarken hep veriler üzerinden değerlendirme yaptık, yine buzdağının görünen kısmına bakalım. Tarikat ve cemaat destekli özel yurt dosyasının sadece kapağını araladık, haberler cemaat yurtlarındaki durumu gözler önüne sermeye yetti. Üniversite öğrencisi Enes Kara’nın intiharından sonra cemaat yurtlarının kapatılması tekrar gündeme gelmişti. (****) Evet, kapatılmalı.
2023 yılında yapılacak seçimlerde iktidarı hedefleyen tüm partilere öneri ve talebimiz özel yurtların hepsinin kapatılıp kamulaştırılması, halen yetersiz olan yurt kapasitesinin öğrenim gören öğrencilere yetecek seviyeye çıkarılmasıdır.
Özgür düşünebilen gençler yetiştirmek, geleceğimize sahip çıkmak için ‘parasız yurt ve eğitim’ zorunluluktur.
Hayri AYDIN / Elektrik Mühendisi
Kaynaklar
[1] https://istatistik.yok.gov.tr/
[2] Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2020-2021
[5] https://amp.artigercek.com/index.php/haberler/barinamiyoruz-hareketi-nedir-ne-istiyorlar
[7] https://www.diken.com.tr/genclik-bakanindan-barinamiyoruz-diyen-ogrencilere-irtibatta-kalalim/
[8] https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/ankaradaki-barinamiyoruz-eylemine-polis-mudahalesi-6822722/
[11] https://www.birgun.net/haber/tarikat-yurtlari-kapatilsin-368596
[13] https://tele1.com.tr/ozdag-devlet-akp-tarafindan-cemaat-ve-tarikatlara-pay-edildi-693862/
[17] https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/cemaatlerin-dosyasi-kabarik-istismar-olum-ve-siddet-1899320
Dipnotlar
[*] 2022-2023 yılı sonuçları 7 Eylül’de açıklandı.
[*] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan twitter paylaşımındaki infografikteki 2021 yurt yatak kapasitesi 719 bin 567 görünüyor. Bizim verileri aldığımız Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2020-2021 sayfa tablolarında ise yatak kapasitesi 695 bin 834 görünüyor. Bu farkın nedenini bilememekle birlikte, yaklaşık 25 bin kişilik farkın açıklamalarda anlatılmak isteneni ve oranları çok etkilemediğini belirtelim.
[**] Antalya’da yurtlarda kalan 3 üniversite öğrencisinin intihar ettiği iddiaları CHP, İYİ Parti, HDP ve TİP tarafından Meclis gündemine taşındı.TBMM’ye soru önergesi veren CHP’li vekiller, yurtlardaki öğrencilerin tarikatlar tarafından dini baskı altında olduğu iddialarını gündeme getirdi. HDP İstanbul Milletvekili Oya Ersoy verdiği soru önergesinde şu ifadelere yer verdi: “Kamuya ait yurtlarda tarikatların egemenlik sürmesi, başta yurt yönetimleri olmak üzere ilgili bakanlığın buna göz yumması ve ayrıca barınma sorunu yaşayan üniversitelilerin tarikat yurtlarına mecbur bırakılması üniversite öğrencilerinin hayatlarını tehlikeye atmaktadır. Son dönemde gittikçe artan tarikatların yurtlarda üniversitelilere yönelik baskısı, tarikatların yurtlardaki faaliyetleri ve gençlerin şüpheli ölümlerinin araştırılması gerekir.” [14, 15, 16]
[***] 2021 yılı Haziran ayındaAntalya’da Antalya İlim ve Kültür Derneği isimli tarikata ait olduğu belirtilen yurtta aşçı olarak çalışan İhsan Güney’in, yurdun yemekhanesinde Akdeniz Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü 1’inci sınıf öğrencisi 18 yaşındaki Mehmet Sami Tuğrul’un başını satırla kesip, ‘Deccal’i vurdum’ diye bağırması, ülke gündemine oturmuştu. Ocak 2022’de, Elazığ’da Tıp Fakültesi öğrencisi Enes Kara (20) cemaat yurdundaki baskılara dayanamayarak yaşamına son verdi. Kara’nın cemaat yurdundaki baskılara isyan eden bir videosunun ortaya çıkması, tarikat ve cemaat oluşumlarına bağlı yurtlarda yaşananları gündeme getirdi. Olay derin üzüntü yaratırken, “cemaat yurtları kapatılsın” #CemaatYurtlarıKapatılsın tepkilerine yol açtı. [16]