Soma katliamının yıl dönümüne yaklaşıyoruz. Katliamda 301 işçi hayatını kaybetmişti. Hayatını kaybedenlerin 5’i maden mühendisi idi. 31 maden mühendisi de Soma katliamı davasında yargılanıyor.

Türkiye’nin dört bir yanında madenlerde binlerce maden mühendisi çalışıyor. Soma’da da görüldüğü gibi mesleki sorumlulukları büyük olan maden mühendislerinin çalışma yaşamındaki durumları, profilleri maden mühendislerinin güvencesizliğini açığa çıkarıyor.

Maden mühendisleri, maden iş kolunda yürütülen arama, işletme ve denetim süreçlerinde görev alıyor. Yürütülecek faaliyetler sırasında her türlü teknik ve bilimsel koşulların oluşturulmasını da maden mühendisleri sağlıyor, sağlaması gerekiyor. Maden güvenliği ile ilgili olarak görev yapan maden mühendisleri Maden Kanunu’nun 62. maddesine göre teknik nezaretçi olarak görev yaptıkları ocaklarda faaliyetlerin teknik ve emniyet yönünden denetimini yapıyordu ancak Soma katliamı sonrası 4 Şubat 2015 tarihinde Maden Kanunu’nda yapılan değişlikle madenlerdeki Teknik Nezaretçilik kaldırıldı. Kanunda yer alan Daimi Nezaretçilik kavramı genişletilerek düzenlendi. Madenlerdeki denetimin Yetkilendirilmiş Tüzel Kişilere(YTK) verilmesi ise YTK Yönetmeliği hazırlığı ile planlanıyor. Soma ve Ermenek katliamları madenlerde denetimin piyasalaştırılması için fırsat olarak kullanıldı. YTK’lar ile maden mühendislerinin mesleklerini bağımsız yapmalarının önüne geçilmesi, sermaye gruplarının özel şirketlerinde istihdam edilecek maden mühendisleriyle piyasalaşmış denetim faaliyetlerinin sürdürülmesi hedefleniyor. Bu koşullar işçi sağlığı ve iş güvenliğinden yoksun madenler anlamına geliyor, maden mühendisleri daha fazla güvencesizleşiyor.

Madenlerin özelleştirilmesi ve taşeron sisteminin işi minimum maliyete yapma anlayışı madenlerde farklı görevlerle çalışan maden mühendislerine güvencesizlik olarak yansıyor. Maden Kanunu’nda yapılan değişikliklerle maden mühendislerinin çalışma koşullarının daha kötüye gideceği görülüyor.

Maden mühendislerini %50’si işsiz ya da farklı bir iş kolunda
Maden Mühendisleri Odası’nın 2013 yılında yaptığı profil araştırması sonuçlarına göre odaya kayıtlı 13.616 maden mühendisinin 6.789 üyenin mesleği ile ilgili çalışıyor. Bu üyelerin 4.696′ sı özel sektörde, 1.930′ u kamu sektöründe ve 163’ ü ise üniversitede çalışıyor. Maden Mühendisleri Odası’na kayıtlı 6.516 üye ise işsiz ya da Maden Mühendisliği mesleği dışında bir işte çalışıyor. Kısacası oda üyelerinin %50′ si işsiz ya da meslek dışında bir işte çalışmaktadır. Buna bir de meslek odasına üye olmayan maden mühendisleri dahil edildiğinde bu oranlar daha da yükseliyor.

Taşerona ve özelleştirmeye rağmen kontenjan artırımı
Madencilik faaliyetlerini denetlemekle görevli MİGEM, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Özel İdare Genel Sekreterlikleri, Sanayi İl Müdürlükleri, TKİ, DSİ ve diğer ilgili kamu kurumlarının maden mühendisi istihdamlarında bir artış yokken, üniversitelerde mevcut yer bilimi bölümlerine ilave yeni yer bilimi bölümleri açılmış, açılmaya da devam ediyor. Üniversitelerde kontenjanlar bilimsel ve teknik açıdan yeterli kadro ve donanım olmadan arttırılıyor. 2014 yılı ÖSYM verilerine göre 18 üniversitede 1329 maden mühendisliği kontenjanı bulunuyor.

Sermayenin yer altı ve yer üstü varlıklarını talan etme süreciyle birlikte üniversite kontenjanları arttırılıyor. Bu da maden mühendislerinin emeğinin ucuzlaması, ucuz emek gücü olarak görülmesi anlamına geliyor. Sayıları her yıl bini geçen mezunlar ‘tercih edilme’ yarışına sokuluyor.

İşşiz kalan maden mühendisleri iş güvenliği uzmanı oluyor
İş bulma olasılığını arttırmak için iş güvenliği uzmanı olan çok sayıda mühendis arasında maden mühendisleri de yer alıyor. Mesleki sorumlulukları gereği her halükarda iş güvenliğinden sorumlu olan mühendisler, piyasalaşan denetim alanının bir istihdam biçimi olan iş güvenliği uzmanlığı ile güvencesizliği yaşamaya devam ediyor.

Maden mühendisleri mesleki sorumluluklardan vazgeçemez
Ancak Soma’da olduğu gibi maden mühendislerinin mesleki sorumluluklarını yerine getirmemesi kendi hayatlarına, çalışma arkadaşlarının hayatına mal oluyor. Güvencesiz çalışma koşulları, işsizlik tehdidi sebebiyle sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı yaratmak için mesleki çalışmalarını sürdürmek yerine tehlikeleri görmezden gelerek çalışmaya devam eden maden mühendislerini iş cinayetlerinde ölmek ya da sonrasında yargılanarak tutuklanmak bekliyor. Mühendisler iş cinayetlerini önlemede aktif rol alabilecekken bu pozisyondan vazgeçerek, geleceklerini bu sömürü düzeninin bir parçası olarak görüp yeni iş cinayetlerinin sorumluluğunu da üstlenmiş oluyor, güvencesizlik derinleşiyor.

Güvenli bir gelecek için örgütlenmek, mücadele etmek
Maden mühendisleri, madenlerdeki mesleki sorumluluklarından dolayı işçi sağlığı ve iş güvenliğinin öznelerinden birisi. Sağlıklı ve güvenli çalışma ortamları için, güvenceli çalışmak ve iyi bir gelecek için mühendislerin her yerde olduğu gibi madenlerde mesleki sorumluluklarını yerine getirmeleri şart. Madende çalışan bir maden mühendisi; sınır değerini aşan gaz ölçümlerini, kölece üretime zorlanan çalışma biçmini, alınmayan her bir işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemini teşhir ettiği, müdahale ettiği ve diğer meslektaşlarıyla dayanışma ve mücadele içerisinde örgütlülüğünü büyüttüğü ölçüde güvenli, güvenceli hale gelecek.

politeknik.org.tr