Ankara başkent olarak mesleğimizin icrası, kentleşmeye ilişkin mevzuatın uygulanması ve Türkiye kentleşmesi yönlerinden Cumhuriyet boyunca diğer kentlere örnek olmuş ve öncü bir rol üstlenmiştir. Böylesine öncü bir rol üstlenen başkentimizin bugüne kadar bir çevre düzeni planına sahip olmaması çok ciddi bir eksikliktir. Bu eksiklikten süreçle ilgili bütün kurumlar ve bürokratlar sorumludur. Ankara bugün Kilis ile birlikte il çevre düzeni planı bulunmayan iki ilden birisidir.

Yıllardır beklediğimiz, Ankara’nın 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı çalışmalarının başladığına ilişkin aldığımız duyumlar üzerine Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne yazılı olarak Ankara İli Çevre Düzeni Planı’yla ilgili herhangi bir çalışma olup olmadığını var ise meslek odalarının hangi aşamada bu çalışmaya dahil edileceğini veya meslek odalarına hangi aşamada bilgi verileceğini sormamız üzerine 07.12.2016 tarihinde düzenlenen Ankara Kent Konseyi toplantısına davet edildiğimizi ve Çevre Düzeni Planı ve sürecine ilişkin görüş ve eleştirilerimizi gerekli verileri elde ettikten sonra sunacağımızı daha önceden duyurmuştuk.

Kent Konseyi toplantısında sözlü olarak daha sonrasında ise yazılı olarak Ankara Büyükşehir Belediyesi’nden plana ilişkin verileri ve planı talep ettik. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nden tarafımıza plan yerine, Kent Konseyi toplantısında gerçekleştirilen sunum iletilmiştir. Tarafımıza iletilen sunumda birçok öngörü ve veri özeti yer almakla birlikte bunların detaylı çalışmalarını, açıklamalarını elde etmeden bunlara eleştiri sunmak teknik ve bilimsel bir yöntem olmayacaktır. Bu hususlarla ilgili eleştiri hakkımızı (olumlu, olumsuz) daha sonraki süreçte sunmak üzere saklı tutuyoruz. Bu aşamada, planın hazırlanması sürecinde yöntem ve usul açısından izlenen yolla ilgili eleştirilerimizi paylaşacağız.

Toplantıda tarafımıza iletilen bilgi, plan çalışmalarının Kasım 2013’te başladığı ve Ankara Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan bir ekip tarafından çalışmaların yürütüldüğüdür. Meslek alanımızın günceldeki en temel sorunlarından biri bütüncül planlama anlayışının terk edilerek anlık ve parçacı yaklaşımlarla mesleğimizin icra edilmesi ve kentlerimizin bu yaklaşıma göre şekillenmesidir. Ankara İli Çevre Düzeni Planı bu yaklaşıma engel olabilecek bir araç olması açısından değerli bir çalışmadır. Diğer taraftan bu çalışmanın bir kamu kurumu tarafından yürütülmesi kamusal kaynakların verimli kullanılması açısından olumludur.

Ülkemizde meslek alanımız açısından yapılan hatalardan biri planlamanın hiyerarşik olarak ilerleyen sisteminin göz ardı edilmesidir. Bilindiği üzere ülkemiz mevzuatlarında planlama mesleği bir hiyerarşik sistem içerisinde ölçek farklılıklarıyla icra edilir. Hiyerarşik planlama ilişkisine göre, bir plan bir üst ölçekli plan tarafından yönlendirilmeli ve ona uyumu noktasında denetlenmelidir. Ulusal Planlar, Bölge Planları, Çevre Düzeni Planları, Nazım İmar Planları, Uygulama İmar Planları (mekânsal ve stratejik kurguya ilişkin bu hiyerarşik sistemin içerisine giren başka planlar da vardır) şeklinde devam eden bu hiyerarşik sistem Ankara açısından zamansal olarak ve ölçek olarak sağlıklı işletil(e)memiştir. Mevcutta geçerli planlara baktığımızda Ankara’da uygulanacak tüm alt ölçek planların dayanağı olan 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planı 2007 yılında onaylanmıştır, uygulama imar planlarının bu Nazım Plan Programı çerçevesinde gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Ankara Bölge Planı ise 2014 yılında onaylanmıştır. Çevre Düzeni Planı ise kuvvetle muhtemel 2017 yılında onaylanacaktır. Bu planların hedef yıllarına baktığımızda ise Başkent Nazım İmar Planı 2023, Ankara Bölge Planı 2023, Ankara İli Çevre Düzeni Planı ise 2038 olarak karşımıza çıkmaktadır. Özetle planların yapım sürecinde hiyerarşik yapıya uyulmadığı gibi planların hedef yıllarında da hiyerarşik yapı göz ardı edilmiştir.

Kapsamlı analiz ve sentezler sonucu hazırlanmış kenti bütünlüklü olarak ele alan üst ölçek planlar alt ölçek plan revizyonları/değişiklikleri sebebiyle anlık ve parçacıl olarak sık sık değiştirilmektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin kendi bünyesinde hazırlamış olduğu 2007 yılında onaylanan Ankara’nın üst ölçek plan kararlarının verildiği 1/25000 ölçekli 2023 Nazım İmar Planı yine aynı Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından her meclis döneminde plan tadilatlarıyla defalarca delinmiştir. Sermaye odaklı siyasi baskılar bu kararların alınmasında etken rol oynamaktadır. Onay makamları mesleki etik ve kurallara aykırı nice kararın altına imza atmakta planlama kadroları siyasi baskıların önünde duramamaktadır. Bugüne kadar hiçbir sermaye baskısının önüne geç(e)memiş olan Ankara Büyükşehir Belediyesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı onaylanırken bu baskıların önünde ne kadar durabilecektir? Bu konuda derin endişeler taşımaktayız.

Diğer bir husus Ankara Bölge Planı ile Ankara İli Çevre Düzeni Planı’nın plan sınırlarının aynı olması yani plan sınırı olarak Ankara il sınırlarının kabul edilmesidir. Buradaki sıkıntı doğrudan kamuoyunda Bütünşehir Yasası olarak bilinen 6360 sayılı yasadan kaynaklıdır. Yani konu Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin ya da Ankara Kalkınma Ajansı’nın aşabileceğinden çok daha merkezi bir konudur. İki planın da aynı ölçekleri ele almaları sebebiyle iki planın kullandıkları verilerde, bu verilerle ortaya koyduğu öngörülerde ciddi çakışmalar olmuştur. Bu koşullar altında her iki plan arasında çelişkilerin ortaya çıkması da muhtemeldir.

Süreçle ilgili değinilebilecek diğer bir husus da planlama sürecinin katılımcılık temelindeki eksikliğidir. Bilindiği üzere ilgili kurum ve kuruluşların, meslek ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerinin alınarak, planlama sürecine katılımının sağlanması çevre düzeni planı hazırlanması aşamasında uyulması gereken temel esaslardan biridir. Kasım 2013’ten beri yürütülen ve Ankara’nın geleceğini doğrudan etkileyecek bu ölçekteki bir çalışmada meslek odalarının, sivil toplum örgütlerinin, üniversitelerin doğrudan katılımcı olarak fikirlerini iletme, tartışma imkânı bulması gerekirdi. Fakat burada maalesef ki ilgili kurum ve kuruluşlarla daha etkin ilişkiler kurarak bilgi ve veri akışının sağlanabileceği katılımcı sürecin işletilmediğini görmekteyiz.

Ankara ilinin genelini ve geleceğini ilgilendiren son derece mühim bir çalışma olan Çevre Düzeni Planı sürecini TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olarak titizlikle takip edeceğimizi, plana ilişkin teknik değerlendirmelerimizi plan verilerine ulaştığımız takdirde sunacağımızı bütün meslektaşlarımıza ve kamuoyuna duyururuz.

TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi