İstanbul’un en önemli meydanları için projeler üretiliyor. Kentsel tasarım projelerinden bazıları yarışma ile bazıları da belediye tarafından doğrudan uygulamaya alınıyor.

İstanbul’da merkezi akslardaki meydanların düzenlenmesine gerek olduğu çok açık. Ancak bu kadar önemli odak alanlar tekrar planlanırken işletilen süreçler ve uygulamaların niteliği de tartışma konusu.

Beşiktaş Meydanı bu meydanlardan birisi. Beşiktaş’ta herhangi bir proje açıklanmadan çalışmalara başlandı. Beşiktaş Belediye Başkanı Rıza Akpolat ve İBB Park Bahçeler Müdürlüğü sosyal medya hesaplarından yayımlanan fotoğraflar dışında detay bilinmiyor.

Beşiktaş’ta kıyının işgaller nedeniyle neredeyse hiç kullanılamadığını, halkın kullanımına kapalı olduğunu, meydan-yaya ilişkisinin kopuk olduğunu, sahil-çarşı/Köyiçi aksının bütüncül olarak planlanması gerektiğini yıllardır dile getiriyoruz. Peki mevcut proje bu sorunlara çözüm buluyor mu?

Beşiktaş Belediye Başkanı’nın sosyal medya üzerinden paylaştığı görsellerde kıyıda, geçmişte İDO iskelesi olarak gasp edilen sahilin şimdi de sosyal tesis olarak düzenlendiği, sosyal medya üzerinden sosyal tesise isim arandığı görülüyor. Meydandaki pastane, kafe, büfe vb. işgallerin kaldırılıp kaldırılmayacağına dair bilgi paylaşımı da yapılmadı.

Beşiktaş’ın ihtiyacı sahilin, meydanın tamamıyla işgallerden kurtulması ve yaya odaklı, kimliğini geri alan bir merkez haline gelmesidir.

Beşiktaş’ta ne yapılmalı?

Beşiktaş için daha önce de dile getirdiğimiz önerileri sıraladık.

– Beşiktaş Meydanı, her meydan gibi bütüncül olarak değerlendirilmeli. Sadece iskele meydanı ve metro çıkışından ibaret bir meydan projesi düşünülemez. Projede, iskele-otobüs durakları-metro çıkışı ile Köyiçi (çarşı) arasındaki aks net bir biçimde tanımlanmalı, bağlantılı bir tasarım kurgusu olmalı. Parçalı bir yap-boz kentsel tasarım projesi yerine bütüncül yaklaşım hakim olmalı.

– Beşiktaş Meydanı, boğaz hattı ve kent için önemli bir odaktır. Meydan ve onu çevreleyen yapıların işlevleri ve estetik değeri bu yüzden önemlidir. Beşiktaş Meydanı, pastane, kafe, bankamatik, büfe vb. yapılarla işgal edilmiş durumdadır.
Meydanın tamamında işgallere son verilmeli, meydanın fizik mekan özellikleri tekrar kazandırılmalıdır. Tanımlı, kurucu ve birleştirici bir boşluk olarak meydan bir taraftan kıyı, diğer taraftan etrafındaki anıt yapılarla ve tarihi Köyiçi’nin siluetiyle bütünleşmelidir. Böylece meydan özgün işlevine kavuşur.

– Kıyı şeridi kamuya aittir. Kıyılar, herkesin eşitçe ve herhangi bir harcama yapma gereksinimi duymaksızın kullanabileceği kamusal alanlardır. Sahildeki tek açıklık, belediyeye ait bir sosyal tesis dahi olsa hiçbir gerekçe ile işgal edilmemelidir. Sosyal tesis kıyı gerisinde planlanmalı, deniz seviyesi ile meydan arasındaki yükseklik farkı, kademeli olarak azaltılarak deniz/Boğaz ile kullanıcı ilişkisi güçlendirilmelidir.

– Beşiktaş son yıllarda sadece yeme/içme vb. odaklı bir tüketim mekanına dönüşmüştür. Oysa ihtiyacı kültür-sanat, eğitim, üretim, kamusal topluluk ve etkinlik mekanları vb. alanlardır. Bu fonksiyonlar meydan projesiyle birlikte çevresinde düşünülmesi gereken fonksiyonlardır.

– Beşiktaş metro kazılarında ilk tunç çağı başlangıcına (MÖ 3500-3000) ait olduğu düşünülen bulgulara rastlanmıştır. Yapılacak herhangi bir müdahalede/projede kentin arkeolojik katmanları göz önünde bulundurulmalı. Beşiktaş Meydanı’nın kentsel arkeolojik değerlerine ve bulgularına zarar vermeyecek, bulunduğu alanda korunmasına imkan sağlayacak zemin kotunda çalışmalar yürütülmelidir.

– Meydan düzenlemesinde yaya erişimi esas alınmalı, proje kapsamında kaldırılan araç üst geçidi benzeri doğal sirkülasyonu kısıtlayan her türlü işgal engellenmeli. Yaya öncelikli bir meydan kurgusu için, Kabataş-Beşiktaş’tan Sarıyer’e uzanan kıyıya paralel deniz ulaşımı ile sahil yolunun araç yoğunluğu azaltılmalı, bir düğüm noktası olan Beşiktaş Meydanı’nın trafik yükü hafifletilmelidir.

– Meydan tasarımında, beton ve plastik zeminler yerine toprak ve kum zeminler tercih edilmeli, paket peyzaj alanlarından ibaret olmayan yere özgü yeşil alanlar projelendirilmelidir.

– Uygulanmasına başlanan kentsel tasarım projesi bir an önce kamuya açık şekilde tüm detaylarıyla yayınlanmalı, projeye ilişkin eleştiriler, öneriler ivedilikle göz önüne alınmalıdır. Kent mücadelesinde sözü, emeği olan kurumların görüşleri alınmalı, kullanıcılar sürece dahil edilmelidir.

Politeknik