Türkiye’nin Avrupa’dan ithal ettiği çöpler sadece ülkenin gündeminde değil, Avrupa’da da gündem olmaya devam ediyor. İstatistiklere göre Türkiye 2021 yılında Avrupa’dan en çok katı atık ve plastik çöpü alan ülke oldu. Çöp ithalatı 2022’de de devam ediyor.
Türkiye nasıl ve ne zaman Avrupa’nın çöp merkezi oldu, ithal edilen çöpler ne yapılıyor, daha yakından bakalım.
Avrupa’nın çöplüğü Türkiye!
2018 yılına kadar dünyada üretilen katı çöplerin %40’ını Çin alıyordu. Çin’in 2018 yılındaki plastik atık ithalatını, 2021 yılında da her türlü katı atık ithalatını yasaklaması üzerine; AB ülkelerinin plastik çöplerinin ve diğer katı atıklarının yeni merkezi Türkiye oldu.
2016’da Avrupa’dan Türkiye’ye 3 bin 616 ton plastik atık gelirken Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) 2021 atık ihracatı verilerine göre Türkiye 2021 yılında 14,7 milyon tonla Avrupa Birliği’nden en fazla atık ithal eden ülke oldu. Bu atıkların başında plastikler geliyor.
Greenpace Türkiye’nin yayımladığı raporda Eurostat ve İngiltere Ulusal İstatistik Dairesi verilerine göre Türkiye, 2019 yılında Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’den toplam 582,296 ton, 2020 yılında ise 659,960 ton plastik ithal etti.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre 2021 yılında 685 bin ton plastik çöp ithal edildi.Dönüşümü zor olan ve çevreyi, halk sağlığını olumsuz etkileyen plastikler Avrupa’dan Türkiye’ye getirilmiş oldu.
Yıllar içinde katlandı
Avrupa İstatistik Ofisi verilerine göre Türkiye Avrupa’nın plastik atık ihracatında yüzde %28 ile ilk sırada yer alıyor. Plastik atık ithalatı son 16 yılda 196 kat arttı.
Türkiye’ye en çok plastik atık gönderen ülkeler İngiltere, Belçika, Almanya, Hollanda ve Slovenya.
Çöp İthalatında bugüne nasıl gelindi?
2018 yılından itibaren Türkiye’de yurt dışından getirilen atıkları geri dönüştürmek için, ithal ettikleri plastik başına devlet teşviki alan tesisler kuruldu.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2021/25 sayılı Atık İthalatı Uygulama Genelgesi ile ‘Atık İthalatçısı Kayıt Belgesi’ alan firmaların, kapasitelerinin en fazla yarısı olacak şekilde plastik kökenli atık ithalatı yapabileceklerini ilan etti.
Düzenlemeye göre ithalatı yapan firma, gümrük kontrolleri yapılan plastik kökenli atıkları, yine kendine ait ‘Çevre İzin ve Lisansı’ bulunan geri dönüşüm/geri kazanım tesisine getirerek işlemesi gerekiyor.
Atık İthalatçısı Kayıt Belgesine sahip firmalar ağırlıklı olarak Avrupa ülkelerinden ithalat yapıyor.
Çöp ithalatına gelen tepkiler üzerine AKP iktidarı 18 Mayıs 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile Türkiye’de plastik atık ithalatını yasakladı. Ancak karardan 45 gün sonra plastik atık yasağı geri çekildi.
Piles of colorful plastic waste on a recycling site
Çöpler ne yapılıyor?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Değerlendirilebilir Atık Malzemeler Sanayicileri Derneği ithal edilen plastiklerin geri dönüştürülüp, ham plastikle karıştırılarak yeniden plastik üretimi yapıldığını ve ekonomiye katkı sağlandığını iddia ediyor.
Döviz artışı ve hammadde artışları ile birlikte Avrupa’nın çöplerini plastikte hammadde gören AKP iktidarı kendisine yakın şirketlere verdiği teşviklerle yeni bir rant alanı da oluşturuyor. Türkiye’yi, çöplerinden kurtulmak isteyen Avrupa ülkelerinin çöplüğü haline getiriyor.
İthal edilen çöplerin ne kadarının dönüştürüldüğünü Bakanlık gizliyor. Hem Bakanlık hem de şirketler şeffaf olmaktan uzak. Konuyla ilgili veriler ticari sır olduğu gerekçesiyle yayımlanmıyor. Devlet kontrolünde devam eden çöp ithalatıyla gelen plastik türevli atıkların tamamı işlense dahi prosedürde ortaya çıkan hava emisyonu, atık su ve bakiye atıklar hakkında da bilgilendirme yapılmıyor. Konuyu araştıran gazeteciler çöp ithalatı yapan şirketlerin saldırılarına uğruyor.
Bakanlık yalanlasa da sıklıkla yol kenarlarına, meralara, doğal yaşam alanlarına, kent çeperlerine dökülen ithal plastik çöp atıkları görüntüleri çıkmaya devam ediyor. Türkiye’yi Avrupa’nın çöplüğüne çevirmeye çalışan AKP iktidarı halk sağlığını, çevreyi ciddi anlamda tehdit ediyor.
politeknik.org.tr