DİSK-Limter İş Sendikası’nın “Gemi İnşa Sektöründeki Seri Ölümlü İş Kazaları ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği” Önerisi
14 Haziran 2008
AMAÇ
Gemi inşa sektöründe, seri ölümlü iş kazalarının önlenmesi ve bu sektördeki İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği koşullarının iyileştirilmesi hedefi çerçevesinde nitelikli çalışma koşullarının yaratılması amacına uygun olarak atılması gereken adımları belirlemek, bu sektörde çalışanların haklarını ve ödevlerini tanımlamak, işverenlerin yükümlülüklerini ortaya koymaktır.
MADDE 1 İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ
a) İşyerinin üretmiş olduğu mal ve hizmetler, süresi belirsiz iş sözleşmesiyle çalışan asıl işveren işçilerince yapılır. İşletme ve işin gereği sonucu oluşan teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverene verilemez. Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler.
b) Belirli süreli iş sözleşmesi ancak, işin belirli süreli olması veya belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşulların zorunlu kılması durumlarına özgü olarak yapılabilir. Belirli süreli iş sözleşmesi esaslı bir neden olmadıkça yenilenemez. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.
MADDE 2 DENEME SÜRESİ VE ÇALIŞMA BELGESİ
a) Deneme süresi en çok iki aydır. Bu süre içinde taraflar, iş sözleşmesini bildirimsiz ve tazminatsız fesh edebilirler. Ancak, işçinin çalıştığı günler için ücret hakkı saklıdır.
b) Deneme süresi sona erdikten sonra işyerinde çalışmaya devam eden işçiler süresi belirsiz iş sözleşmesi ile çalışan daimi işçi olarak kabul edilirler. Bu işçilerin hizmet sürelerinin hesabında deneme süresi de dikkate alınır.c) Her işçiye deneme süresi bittikten sonraki 15 gün içinde bir çalışma belgesi verilir. Bu karneye işçinin yaptığı iş ve varsa bulunduğu iş grubu açıkça yazılır. Yükselmelerde ve daimi iş değişikliklerinde, durum 15 gün içinde bu belgeye işlenir.
MADDE 3 ÇALIŞMA SÜRELERİ VE DİNLENME MOLALARI:
a) Haftalık çalışma süresi 37,5 saattir. Cumartesi ve Pazar günleri hafta tatilidir. Haftalık çalışma süresi haftanın diğer günlerine günde 7,5 saat olarak dağıtılır.
b) Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında 1 saat ara dinlenmesi verilir. Ara dinlenmesinden önce ve sonra 15’er dakikalık dinlenme molaları verilir. Bu süreler çalışma süresinden sayılır ve bu molalarda çay verilir.
c) İşçinin çalışma süresini tespit edecek belge kendisine ait saat kartı veya puantör defteridir. Her işçi işe başladığı ve işten çıktığı saati tevsik için kendi saat kartını bizzat basmakla veya puantör defterini imzalamakla yükümlüdür.
MADDE 4 ÜCRETLERİN ÖDENME ŞEKLİ
a) Ücretler aylık ödenir. İşveren her ödemede işçiye ücret hesabının gösterir imzalı ve işyerinin özel işaretini taşıyan bir bordro vermek zorundadır. Bu bordroda, ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ve fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her türlü eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.
b) Ücret ödemeleri her ayın en geç 20’sinde avans, bir sonraki ayın en geç 5’inde kesin hesap olarak işveren tarafından işçi adına açtırılacak banka hesabına yatırılır. Belirlenen sürelerden önce ödeme yapılan işyerlerinde mevcut uygulamaya devam edilir. Avans ve kesin hesap günleri Ulusal Bayram ve genel tatil günlerine rastladığı takdirde, ödemeler bir önceki gün yapılır. Avans miktarı işçinin istihkakının yüzde 40’ından aşağı olamaz.
MADDE 5 VASITA
İşçilerin işyerlerine getirilip götürülmesi için işverenler tarafından servis sağlanır. Servis güzergahlarının belirlenmesinde, işçilerin yoğun olarak oturduğu semtler dikkate alınır.
MADDE 6 FAZLA ÇALIŞMALAR:
a) Günlük çalışma süresinin üzerinde yapılan her türlü çalışma fazla çalışmadır.
b) Fazla çalışmaya katılmak işçinin onayına bağlıdır. İşçi fazla çalışmaya zorlanamaz. Ancak, işyerinin bir kısmının veya tamamının çalışmasına engel olacak, önceden tahmin edilemeyen veya önlenmesi mümkün olmayan olağanüstü durumlarda fazla çalışma için, meşru mazereti dışında işçinin onayı aranmaz.
c) Fazla çalışmalar için, fazla çalışma yapacak işçilerin listesi, fazla çalışma uygulanmasından en az 2 gün önce işyerinde ilan tahtasına asılır. İşçinin duyurulan çalışma gününden en az 1 işgünü önce çalışamayacağını işverene bildirme hakkı saklıdır.
d) Görevli olarak işyerinin dışına gönderilen işçilerin günlük normal çalışma süresi dışında, yolda geçen süreler fazla çalışma olarak kabul edilir.
e) Fazla çalışmaya kalan işçiye yemek verilir ve vasıta servisi sağlanır.
f) Fazla çalışmalarda saat başına düşen ücret % 100 zamlı olarak ödenir.
g) Kendi hafta tatili gününde (haftalık normal mesaisini tamamlamasa dahi ) , Ulusal Bayram ve Genel Tatil günleri ve bu sözleşmedeki tatil günlerinde onay vererek çalışan işçilerin ücretleri % 200 zamlı (4 yevmiye) ödenir.
h) Fazla çalışmanın saat 20.00’den sonra devam etmesi veya başlaması halinde işçiye bu saatlerde yapılan fazla çalışmalar için fazla mesai ücreti, gece zammı ile birlikte birleştirilerek ödenir. Gece zammı oranı yüzde 10’dur. (Ücret + gece zammı x fazla çalışma ücreti)
MADDE 7 HASTALIK VE İŞ KAZASI:
a) Viziteye ayrılan işçinin istirahat almaması durumunda, en kısa süre içinde işyerine dönmesi ve işçinin işbaşı kağıdına muayene saatini yazdırması şartıyla, vizitede geçen süreler için ücreti işveren tarafından ödenir. Viziteye ayrılan işçinin; muayenesinin viziteye çıktığı gün tamamlanmaması nedeniyle ertesi günde de devam etmesi durumunda işçiye işbaşı verilirse geçen bu süreler için işçinin ücreti tam olarak ödenir.
b) Sağlık Bakanlığı sağlık tesislerinden istirahat alan işçilerin, sigortaca ödenmeyen günlere ait olan ücretleri işveren tarafından ödenir. Ayrıca, İşyeri doktoru tarafından verilen istirahatlerden ücret kesintisi yapılamaz.
c) Sağlık Bakanlığı sağlık birimlerinden alınan istirahati Cuma günü sona eren işçinin, çalışılmayan Cumartesi günü dolayısıyla ücretinden kesinti yapılmaz.
d) Sağlık Bakanlığı sağlık birimlerinden istirahat alan işçilerin iş sözleşmeleri tedavi ve istirahat süresince fesh edilemez ve dönüşte işbaşı yaptırılır.
e) Sağlık Bakanlığı sağlık birimlerinden “hafif işlerde çalışabilir” raporu alan işçiler, ücretlerinde bir indirim yapılmaksızın durumlarına uygun bir işe verilirler.
MADDE 8 İŞÇİ SAĞLIĞI :
a) Tuzla Bölgesinde, bir ay içinde GİSBİR tarafından merkezi bir İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurumu oluşturulur. Bu kurumda başta sendika olmak üzere ilgili tarafların (TTB, TMMOB vb.) eşit temelde temsili sağlanır. Bu kurum, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının nedenlerinin incelenerek önlenmesi ve işyerlerinin denetimi konusunda faaliyet yürütür. Kurumun işleyişine yönelik tarafların ortaklaşacağı bir tüzük hazırlanır. Kurumun giderleri GİSBİR tarafından karşılanır.
b) Tüm işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümleri uygulanır. Ancak, işverenler işyerinde, içme suyu, sıcak ve soğuk duş, işyerini ısıtma, havalandırma, aydınlatma ve tuvalet gibi ihtiyaçları, soyunma yerleri ve dolaplarını iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerine göre öncelik vererek çözer.
c) İşveren, işçiyi işe alırken Ağır ve Tehlikeli İşler Mevzuatı’nda belirtilen muayeneler yanında, işe uygun olup olmadığı konusunda muayeneden geçirir. Ayrıca her işçi işyerinde çalışırken karşılaştığı riskler de dikkate alınarak, periyodik sağlık kontrolünden geçmesi sağlanır.
d) İşyerinde kazaya uğrayan işçi, derhal işyeri ilk yardım ünitesine götürülür ve ilk tedavisi yapılır. Gerekirse en yakın sağlık kuruluşuna işverence götürülür. Acil vakalarda, hastaneye sevk halinde, sevk edilen hastanın muayene sonucu evine ya da işyerine dönmesi için gerekli vasıta ücreti, ibraz edeceği belge mukabilinde işçiye ödenir.
e) İşyerinde çalışan işçilere, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerine uygun koruyucu malzeme işveren tarafından verilir. Kural olarak, vardiyalarda sıhhi ve acil vakalar için yetiştirilmiş gerekli personel ve vasıta bulundurulur.
MADDE 9 İŞ GÜVENLİĞİ MALZEMELERİ :
Koruyucu Teçhizat :
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre ilgili yerlerde kullanılması gerekli olan çelik maskerotlu ayakkabı, lastik çizme, muşamba yağmurluk, deri önlük, tozluk, lastik veya deri eldiven, deri veya hasır şapka, vinileks pantolon, gözlük veya maske gibi koruyucu teçhizat iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre, tarif edilen yerde çalışanlara verilir.
Kaza veya işin özelliğine göre süresinden önce yanan, yırtılan, yıpranan giyim eşyalarının yerine yenisi verilir.
Koruyucu teçhizat ve giyim eşyası işçilere demirbaş olarak verilir, işyerinde kullanılır.
MADDE 10 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI :
İşyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulur.
Bu kurullara Tuzla bölgesi için kurulacak olan merkezi İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurumunda yer alan taraflar, temsilci atayabilirler. İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurulunda görev alanlara ve yedeklerine, mevzuatın ve merkezi İşçi Sağlığı ve Güvenliği Kurumunun belirlemiş olduğu faaliyetleri yerine getirebilmeleri için her türlü olanağı sağlar ve çalışma saatleri içerisinde yeterli izni verir.
Kurullar en az ayda bir kere toplanır. Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Bu toplantıların günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır.
İşçilere yılda en az iki defa iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitimi verilir. Eğitimlerin işyerinde yapılması esastır ve eğitimde geçen süreler çalışılmış gibi sayılır.