‘Bir mühendis bilir ki, eğer bir iksa yıkılmışsa, istinat yerle bir olmuşsa, proje veya imalat süreçlerinde yanlış yapılmış, denetim süreci de işletilmemiştir. Bunu hepimizin bildiği bir gerçek haline getirme ve sorumlularını ısrarla teşhir etme görevimiz var.’
Bugünlerde herkesin gözü ekonomide, döviz çıktı indi, açıklama geldi, gitti, zamlar geldi, gelecek, ücretler eridi, yok olacak ve daha fazlası. Bu hengamede önemli bir olayın gündemde kalma süresi de oldukça düşük. Yaşandı bitti hesabı. Bitmeyense, yaşamımızın tam ortasında gerçekleşen, her gün başka birimizin canını tehlikeye atan göçükler, kazalar, su taşkınları, hafriyat kamyonları… Listeyi uzatmak mümkün.
Özellikle İstanbul’un dört bir köşesinde yıkılan istinat duvarları, iksalar geçtiğimiz haftalarda gündemimizdi. 24 Temmuz’da İstanbul Sütlüce’de derin bir inşaat temelindeki uygunsuz iksa, yağmur sonrasında ağırlaşan toprak yükünü taşıyamayarak göçtü, ardından yanı başındaki yapı yerle bir oldu.
28 Temmuz’da İstanbul Sancaktepe’de Milli Eğitim Bakanlığı’nın sorumlu olduğu bir okul bahçesinin iksa duvarı göçtü, bahçe yerle bir oldu. Okulda öğrenciler olsa belki de büyük bir facia yaşanacaktı.
30 Temmuz’da Ümraniye’de inşaatın temel kazısında yıkılan istinat duvarı sonrasında kıyısında bulunan yol da yerle bir oldu. Bir haftada 3 göçük. Biraz daha geçmişe dönsek, örnekleri arttırmak da mümkün.
İstinat ve iksa nedir, neden göçer?
İstinat ve iksa duvarları, derin inşaat kazılarında, kot (yükseklik) farkı olan zeminler arasında dayanak oluşturan, arkasında kalan toprak yükünü/çevresel yükleri sırtlayan, taşıyan yapı elemanlarıdır. En basit anlamda, istinat duvarları temelli, iksalar ise temeli olmayan, fonksiyonları benzer ama yapısal özellikleri farklı dayama araçlarıdır.
İstinat ya da iksa duvarları için öncelikle proje süreci vardır ve mühendislik hesaplamaları yapılır. Bu hesap, duvarın/yüzeyin yüksekliğine, taşıması düşünülen yük, depremsel yüklerin yaratacağı etkiler, uygulanacağı bölgedeki zemin özellikleri (etüdlerine) göz önüne alınarak yapılır. Her göçük sonrasında günah keçisi ilan edilen ‘yağmur, yağış’ yani su yükü ise istinat ya da iksa projesi için hesaba katılması zorunlu bir değişkendir. Suyun, duvarın arkasında ek yük oluşturacağı her mühendis tarafından bilinir ve hesaba dahil edilir. Bu nedenle, iksa ve istinat duvarlarını zorlayacak su yükünün tahliyesi (drenajı) proje için önemli bir başlıktır.
‘Yani yağmur yağdı o nedenle yıkıldı’ yorumunun bilimsel açıdan herhangi bir anlamı yoktur. Sağlam ve güvenli bir istinat/iksa için ilk aşama, yükleri doğru belirlenmiş ve hesapları, tahliye sistemi teknik şartnamelerle yapılmış bir projedir.
Projeye uygun imalat için denetim, yaptırım şart
Kent içinde bu kadar fazla inşaatın yapıldığı ve her bir sokağın köstebek gibi eşildiği ve yaşadığımız coğrafyanın eğimli olduğu göz önüne alınırsa istinat ve iksaların sık kullanıldığını görebiliriz. Yanı başımızda olan bu yapılar için hazırlanan projelerin ikinci adımı uygulama/imalat/inşa aşamasıdır. Temeli, gövdesi, drenajı, yapısı projede belirlenen istinatın, iksanın projeye uygun inşa edilmesi gerekir. Projede ve uygulamada teknik şartnameleri yerine getiren bir istinat duvarı veya iksa yağmurla ya da kendiliğinden göçmez.
İktidarın rant alanı bizim canımızı alıyor
Sağlıklı ve güvenli yapılar için proje ve imalat aşamasında en önemli şart denetimdir. Bu noktada görev yerel yönetimlerin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın. Sancaktepe’deki okul bahçesinde olduğu gibi kamuya ait inşaatlarda proje sahibi kurumların da denetleme sorumluluğu var. Ancak AKP iktidarı tüm denetim/yaptırım sorumluluğunu bilerek ve isteyerek askıya alıyor. Müteahhitlerin imalat aşamasında yaptığı uygunsuzluklar, usulsüzlükler, teknik şartnameleri yerine getirmeyen projelere yol veren yerel yönetimler, inşaat projeleriyle yandaşlarını besleyen iktidar için temel taşlar haline geliyor.
Bir mühendis bilir ki, eğer bir iksa yıkılmışsa, istinat yerle bir olmuşsa, proje veya imalat süreçlerinde yanlış yapılmış, denetim süreci de işletilmemiştir. Bunu hepimizin bildiği bir gerçek haline getirme ve sorumlularını ısrarla teşhir etme görevimiz var.
Ersin Kiriş / İnşaat Mühendisi
Politeknik YK Başkanı