Et fiyatlarından sonra domates fiyatları da rekor kırıyor. Bu artışın bir nedeni hava koşulları, diğeri ise domates güvesi sorunudur.

İlkbaharda yağışların yaza sarkması ve ardından mevsim normallerinin üzerinde sıcakların gelmesi domates bitkisinin çiçeklenmesini ve döllenmesini olumsuz etkiledi. Bu durum domates verimi ve kalitesi üzerine de olumsuz yansıdı. Sıcaklığın mevsim normallerinin üzerinde seyretmeye devam etmesi seralarda domates fidelerinin dikimi de geciktirdi. Tarla domatesinin bitmeye başladığı bu günlerde yerini sera domatesinin alması gerekiyordu, bu gecikmeler nedeniyle denk düşemediler ve fiyatlar tavan yaptı. Kimi semtte 5 TL olan domates fiyatları bazı semtlerde 10 TL‘ye kadar yükselmiş durumda. Salçalık domateslerin salça yapımında kullanılmak yerine fiyatların yüksekliği nedeniyle piyasaya sürülmesi de salça fiyatlarının yükselmesine neden oldu.

Sera domatesleri Kasım ayı ortalarına doğru pazara girmeye başlayacak olup fiyatlar da Kasım sonuna doğru normal seviyesine inecektir.

Fiyatların yükselmesinin bir nedeni de domates güvesi sorunudur. Bu zararlı ilk kez 1964 yılında Arjantin‘de görüldü. Zamanla tüm Güney Amerika‘ya yayıldı. Oradan kuzey Afrika ülkelerine sonrasında batı Avrupa ülkelerine sıçradı. Sonuçta 2009 yılında da ülkemize kadar ulaştı.

Domates güvesi kaliteyi son derece olumsuz etkilediğinden çiftçi ürününü pazara süremiyor. Tarla düzeyinde yapılan ilaçlama sonuç vermiyor, tüm bölgenin ilaçlanması gerekiyor. Bunun da devletin desteği ve önderliğinde yapılması gerekiyor, ancak bu konuda bugüne kadar bir adım atılabilmiş değildir. Güveyi seralardan uzak tutmak için maddi durumu yerinde olan çok az çiftçi sineklik kullanarak önlem almaya çalışıyor. Cezbedici tuzakları da ancak büyük işletmeler kullanabiliyor. Bu önlemler için dekara ortalama 1.500 TL civarında bir kaynak ayırmak gerekiyor. Zira, hükümet önlemler konusunda bugüne dek bir destek ayırmamakla birlikte 2011 yılı için bazı çalışmalar yürütüyor. Bu noktada hükümetin, yapılacak masrafın en az yarısını karşılayacak şekilde bir adım atması gerekiyor.

Hayvancılık politikasında olduğu gibi gerçekler görülmez, tedbir alınmaz ve domateste de çözüm ithalatta aranırsa, yaş sebze ve meyve ihracatımızın en önemli bölümünü oluşturan domatesi de dışarıdan alır konuma gelebiliriz.

Domates güvesiyle kendi tarlası ölçeğinde mücadele etmeye çalışan çiftçi daha fazla tarım ilacı kullanmak zorunda kalacaktır. Bu da sofralarımıza gelen domateste muhtemelen tarım ilacı kalıntısı bulunacağı anlamına gelir. Bu nedenle Tarım ve Köyişleri Bakanlığı domates güvesi ile mücadelede ziraat mühendisleri ile alanda olmalı, süreci başarıyla yönetmeli ve yeterli tarımsal destek ayırmalıdır.

Gıda güvenliğine yatırım yapmayan ülkeler halkının bozulan sağlığını düzeltmek için çok daha fazla kaynak harcamak zorunda kalmaktadır.

Ahmet ATALIK

Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı