“Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleşmesi Hakkında Kanun Tasarısı” 6 Mart 2013 tarihinde Meclis gündemine geldi. AKP hükümeti tarafından hazırlanan yasa tasarısının, olası birkaç küçük değişiklik dışında, AKP grubunun oylarıyla yasalaşması bekleniyor. Tasarı yasalaşırsa, bir kamu kurumu olan TCDD‘nin yetki ve sorumlulukları daraltılacak, TCDD A.Ş adını alarak kamusal özelliği ortadan kaldırılacak, kamu eliyle sürdürülen demiryolu işletmeciliği özelleştirilecek.
Bilindiği gibi; Anadolu coğrafyasında ilk demiryolu 1856‘da bir İngiliz şirketine tanınan imtiyazla İzmir-Aydın arasında inşa edilmiş, o tarihten sonra başka yabancı şirketler de demiryolu yatırımları gerçekleştirmiş, 24 Mayıs 2004 tarihinde ise çıkartılan 506 sayılı Kanun‘la mevcut hatlar millileştirilmiştir. Aynı Kanun kapsamında kurulan Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi, 1953 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları‘nın öncülüdür.
Türkiye Cumhuriyeti‘nin millileştirmeyle başladığı demiryolu ulaşım atağı, “ülkenin demirağlarla örülmesi” hedefiyle farklı bir kulvara evrilmiş ve değişik ekonomik-sosyal etkenlerin devreye girmesiyle demiryolu taşımacılığı, ihmal edilerek günümüze kadar ulaşmıştır. Bugün TCDD ve demiryolu taşımacılığı özelleştirilme arifesindedir. Türkiye demiryolu taşımacılığını millileştiren bir ülkeyken, özelleştiren bir ülke durumuna geçmiştir.
Elbette “Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleşmesi Hakkında Kanun Tasarısı” ile ilgili değerlendirmelerimiz olacaktır ancak asıl dikkat çekmek istediğimiz konu, özelleştirmede sırasının TCDD‘ye ve demiryolu taşımacılığına gelmiş olması, özelleştirmelerin dur-durak bilmemesidir.
Tasarı; Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü‘nün demiryolu altyapı işletmecisi olarak yapılandırılmasını, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi adıyla demiryolu tren işletmecisi olarak bir şirket kurulmasını, kamu tüzel kişileri ile ticaret siciline kayıtlı anonim şirketlerin demiryolu altyapısı inşa etmesini ve demiryolu altyapı işletmeciliği ve demiryolu tren işletmeciliği yapmasını öngörülmektedir ki, bu hükümlerin okuması, demiryolu ulaşımının artık piyasa ilişkilerin bir unsuru haline getirileceğidir.
Tasarıda, özel şirketlerin kendi demiryolu ağını inşa edebileceği, kendilerine ve/veya başka şirketlere ait demiryolu altyapısı üzerinde demiryolu altyapı işletmecisi olabileceğini, mevcut demiryolu ağı üzerinde tren işletmecisi olabileceğini, kendilerine ait veya tasarruflarındaki demiryolu altyapısının kullanım ücretlerini kendilerinin belirleyeceğini, özel şirketler tarafından inşa edilecek demiryolu için gereken kamulaştırmanın devlet tarafından yapılacağı ancak bedelinin ilgili şirketten tahsil edileceği ve bunun karşılığında taşınmazların ve üzerindeki varlıkların 49 yıllığına bedelsiz olarak şirkete devredileceği şeklinde hükümler yer almaktadır. Tasarıda ayrıca, halen TCDD bünyesinde çalışanların emekliliğe teşvik edileceği belirtilmektedir ki bu hüküm, özelleştirmenin çalışanlar açısından işsizlik anlamına geldiği ve sosyal sorunlara yol açtığı iddiasını dayanaklı kılmaktadır.
İnşaat Mühendisleri Odası