Barınma ve Yaşam Hakkı Savunucuları: “En büyük afet meclisten çıktı”

 

Başbakan R. Tayyip Erdoğan’ın iktadarı kaybetmek pahasına çıkartacağını söylediği ‘Afet riski altındaki alanların dönüşümü yasası’ mecliste kabul edildi. 

Çok sayıda meslek örgütü, mahalle derneği, platform, barınma hakkı inisiyatifi ve demokratik kitle örgütünün yasaya karşı ortak hazırladığı deklarasyonunu ilan etmek üzere  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü önünde buluşanlar, yaşamlarına, kentlerine ve barınma haklarına sahip çıkacaklarını ifade ettiler. 

 

11 Mayıs 2012 tarihi itibariyle “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun”, TBMM’de yasalaşmıştır.  

Yaklaşık 10 yıldır Türkiye’de, özellikle büyük kentlerin gündeminde olan “kentsel dönüşüm”, “afet ve deprem riski” adı altında meşrulaştırılarak, son derece anti-demokratik, merkeziyetçi, bilimsel ve hukuki temelden yoksun, Türkiye’in taraf olduğu uluslararası sözleşmelere ve Anayasa’ya açıkça aykırı bir yasa ile uygulamaya konulmuştur. Nitekim bu kadar hayati bir konuda, toplumun ilgili kesimlerinin görüşü ve onayı dahi alınmadan Meclis’ten geçirilen bu yasa ile ilgili toplumsal meşruiyet maalesef görsel medya ve radyolarda “depreme karşı seferberlik” şeklinde yayınlanan tanıtım ve reklam kampanyalarıyla sağlanmaya çalışılmakta, toplumsal adalet ve kamu vicdanı ise göz ardı edilmekte, insanlar özellikle deprem gerçeği ile korkutulmaktadır.

Karşımızdaki yasa artık bir yol ayrımıdır. Biz aşağıda imzası bulunan kurum, kuruluş, dernek ve platformlar, birlikte oluşturduğumuz ve ortak kullanıcısı olduğumuz şehirlerimizde bizlere “insanca yaşama hakkı” tanımayacak boyutlarda, özellikle gayrimenkul ve inşaat şirketlerinin talepleri doğrultusunda hazırlanan bu yasaya ve uygulamalarına karşı çıkıyor ve meşruiyetini sorguluyoruz. Görünen odur ki, bugüne kadar afet ve kentsel dönüşüm konusunda yapılmış olan bütün bilimsel çalışmalar, depremle ilgili alınması gereken gerçek tedbirler ve ilgili alanlarda  yaşayan nüfusların  talepleri, rant hırsı ve açgözlülükle göz ardı edilmiştir. Yasa ile birlikte, kamunun elinde kalan son arazilerin, orman, tarım, mera, kıyı ve koruma alanlarının dahi elden çıkarılması söz konusudur. Çıkarılan yasada şehirlerimizin son derece önemli bir sorunu olan “afet”e yönelik neredeyse hiçbir tedbir yer almaz iken; keyfi uygulamaların önünü açan, vatandaşların hak arama yönündeki hukuki kanallarını tamamen ortadan kaldıran birtakım  hükümler de yer almıştır.

Bugüne kadar “kentsel dönüşüm” adı altında yapılan tüm uygulamalar; Dikmen’de, Sulukule’de, Ayazma’da, Tarlabaşı’nda… ve daha birçok yerde, bölge halkının yıllardır yaşadıkları yerlerden zorla tahliye edilmelerine, işlerini kaybetmelerine, borçlandırılmalarına, sosyal, ekonomik ve kültürel hak ihlallerine maruz kalmalarına ve insan hakları  mağduriyetlerine yol açmıştır. Boşaltılan tüm bu yerlerin rantı, lüks konut ve alışveriş merkezleri yapılarak; inşaat şirketleri, yerel ve merkezi idareler tarafından paylaşılmıştır. Diğer taraftan bugün Deprem riski adına seferberlik ilan ettikleri yasayı çıkarmadan önce deprem adı altında yıllarca toplanan vergilerin duble yollara harcandığı görülmüştür. İşin özüne gelinirse “kentsel dönüşüm” projelerinin toplumun çok küçük bir kısmının aşırı derecede zenginleşmesine yol açarken toplumun büyük çoğunluğunun yoksullaşmasına, evsizleşmesine, kent çeperlerine sürgün edilmesine neden olduğu gözlemlenmektedir. 

Ayrıca kentsel, arkeolojik ve tarihi sit alanlarında yapılacak tespitlerde hangi bilimsel kriterler çerçevesinde değerlendirme yapılacağı ile ilgili açıklayıcı ifadelerin yer almadığı bu tasarı;  kültürel ve tarihi varlıkların korunmasını amaçlayan bütün kanun, yönetmelik, ilke kararları ile çelişmektedir. Tasarı,  yeraltı ve yerüstü kültür varlıklarını göz ardı etmekte, sahip olunan kültürel birikimin yok olmasına yardımcı olmaktadır. Yeterli tanımlamalar yapılmadan; koruma kavramı ve  korumacı yasalar devreden çıkarılarak hazırlanan bu tasarı,  arkeolojik ve kültürel mirasın yitip gitmesine sebep olacaktır. Yine tasarıda öne çıkan deprem riski gerekçesiyle yapılacak yıkımlarla şehirlerin tarih içinde oluşan mekansal dokularının ortadan kaldırılması söz konusudur. TOKİ’nin yıkılan binaların yerine inşa edeceği tek tip ve kimliksiz apartmanları bu şehirlerin kimliklerini de tek tipleştirecektir. 

“Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ile birlikte, devletin üzerinde şekillenmesi gereken “toplumsal adalet ve eşitlik zemini” afete maruz kalmıştır. Yasa, yerinde dönüşüm, kiracıların durumu, geçici barınma sorunu, kaynak temini, toplumsal adalet ve eşitliğe uygun finansman modelleri ve tüm paydaşların dâhil olduğu uygulama ortaklıklarının kurulmasına yönelik ülkemizin gerçek ihtiyacı olan yasal boşluğu doldurmaktan, bu anlamda kentlerin afetlere dirençli hale getirilmesi hedefinden oldukça uzaktır.

Tekrar belirtiyoruz, bu bir yol ayrımıdır! Bizler evlerimizi, mahallelerimizi, ormanlarımızı, suyumuzu kısaca yaşamımızı, rayiç bedeller üzerinden satışa sunmayacağımızı deklere ediyor, bundan sonraki süreçte de; gerek Anayasa, gerekse imzacısı olduğumuz Uluslararası Sözleşmeler ile garanti altına alınmış olan haklarımızın takipçisi olacağımızı açıklıyoruz. Tüm bu risklerin, mevcut imar ve yapılaşma düzeninin yaratıcısı olan siyasi idarenin işlediği suçun vebalini çekmeyeceğiz. 

Bizler, “insanca, güvenilir, sağlıklı, kimlikli alanlarda barınma hakkımızı” sonuna kadar savunmaya devam edeceğimizi kamuoyu ile paylaşıyor, bu mücadelede rant hırsına karşı “yaşamdan, adaletten, dayanışmadan ve eşitlikten” yana olan herkesi bir arada durmaya çağırıyoruz.