‘Yeni bir iş bulma zorluğu, giderek düşen ücretler, yeni işin yeni güvencesizlikleri mobbinge karşı bizi durduruyor’
Elektronik posta kutumuzu açtığımızda bir yazışmada, katıldığımız toplantıda, gelen bir telefonda, yemekhanede, asansörde kısaca çalışırken her an mobbingle karşılaşmak mümkün.
Mobbing kavramıyla tanışalı çok olmadı. Bu kelimeyi yeni duymaya başlamış olsak bile kelimenin anlamını çalışma hayatının bir parçası olarak yaşamaya başlayalı çok uzun zaman oldu.
Pek çok çalışan mobbinge maruz kalıyor. Mobbingi çalışma yaşamında kişilerarası yaşanan, bir kişiden bir başkasına veya birden fazla kişiden bir kişiye yönelik olarak, sürekli, sistemli ve kasıtlı davranışlar bütünü olarak tarifleyebiliriz. Bir başka sık kullanılan tanımı ise ‘psikolojik yıldırma’. Güvencesizleştirmenin yöntemi, güvencesizliğin bir biçmi.
Çalışma yaşamında psiko-sosyal kaynaklı meslek hastalıkları mevcut. Mobbing de psikososyal kaynaklar arasında yer alıyor. Meslek hastalığı teşhisi konulmadan pek çok çalışan psikolojik tedavi görüyor. İşyerlerinde çalışanlar büyük yılgınlıklarla birlikte antidepresanlarla çalışmaya devam ediyor.
Mobbingin hissettirdikleri
Çalışırken bazen ya da sıklıkla kendimizi yetersiz hissederiz. Aslında beceri ve deneyimlerimizi aşan, yapabileceğimizin üzerinde sorumluluklar verilmiştir ve beklenen ‘başarı’ ortaya çıkmamıştır. Bizi kendisine rakip gören, kendisini dayatan yöneticimizin, toplantılarda sözümüzü keserek yokmuşuz gibi davranması, önerilerimizi dikkate almaması da benzer şekilde hissettirir. Bazen iş öyle bir noktaya varır ki, çok iyi bir fikir öne sürdüğümüzde, yöneticimiz soru üzerine soru sorarak gerilimi yükseltir, elimiz ayağımız birbirine dolanır. Beklediği hatayı yaparsak ya da bir açık nokta bulursa zafer onundur, zaten o olmadan işler yürümez hatta o olmadan biz koca bir hiçizdir. Önerimizi ya da çözümlerimizi, katkımızı hiçe sayarak, başkalarına kendi parlak fikriymiş gibi pazarladığına da şahit olmak olasıdır elbette. Ya da kriz anlarında tüm hatanın bizden kaynaklandığını iddia edip, dedikodu yapıp herkese bu şekilde aktararak bizi itibarsızlaştırır. Çözümü de elbette o bulmuştur. Bonusları o toplar, bize de çalışma arkadaşlarımıza dert anlatmak, ‘zam verirler mi, işten çıkartırlar mı acaba’ diye kaygılanmak düşer. Bu sıkıntımızdan diğer yöneticilerimize bahsettiğimizde ise, o kişinin tarzının bu olduğu ve buna alışmak gerektiğini söyleyebilirler. Aslında ortaktırlar. Ne de olsa bu yöntem yani mobbing bizleri bir biçimde bağımlı kılar, yani güvencesizleştirir.
Bu davranışlara alışma sürecinde, kuş cıvıltılı, su şırıltılı müzikler dinlememiz, düzenli spor yapmamız gibi “faydalı” önerilerde bulunurlar. Öyle ya iş hayatı zorluklarla doludur ve ancak ‘takmayarak’ üstesinden gelebiliriz. Bilmek istemezler ki esas ağır gelen ve giderek içimizde büyüyen, karşı çıkamadığımız muamele, dilimizin ucuna gelen ama söylemediğimiz sözlerdir. Bir çıkıverse o sözler…Genel tabiri ile beyaz yakalıların dünyasında, güvencesizliği bir süredir çeşitli biçimlerde yaşayan mühendis, mimar, şehir plancıları topluluğunda mücadele etmekten bahseden de pek azdır maalesef. En azından şimdilik!
İş vermeme, aşağılama, dışlama, çok çalıştırma: Güvencesizlik
Mobbing ‘ucuz hesaplar’ amacıyla da sık uygulanan bir yöntemdir. Örneğin işten çıkarmak isterler ama kıdem tazminatı vermek istemezler, istifaya zorlarlar. O zaman gelsin mobbing; aşağılama, dışlama, iş vermeme, çalıştırmama.
Çalışanlar arası dayanışmayı ortadan kaldırmak
Bazen daha fazla çalıştırmak için de başvurulur mobbinge. Psikolojik yıldırma metodları bizi hırslandırıp motivasyonumuzu arttırmak için kullanılır. Çalışma hayatındaki hakim anlayış budur. Çalışma arkadaşlarımızla rekabet etmemiz ve böylelikle aramızda dayanışmanın gelişmemesi de patronların ve onların yöneticilerinin elde etmek istediği bir sonuçtur. Bazen farkında olmadan mobbingi çalışma arkadaşlarımıza uygularız. Birlikte mücadele etmekten uzaklaşırız. Böylelikle mobbing uygulayan kişilerin işi kolaylaşırken, işler de ‘yolunda’ yürümüş olur.
Çalışma hayatındaki diğer güvencesizlikler de mobbinge karşı elimizi kolumuzu bağlı tutuyor. Yeni bir iş bulma zorluğu, giderek düşen ücretler, yeni işin yeni güvencesizlikleri bizi durduruyor. Oysa mobbinge karşı mücadele edebilmek için her şeyden önce psikolojik baskıları normalleştirmeden güvenceli ve sağlıklı bir çalışma yaşamı için ortaklaşmamız gerekiyor. Ortak mekanlarda, ortak sohbetlerde, örgütlenerek…
Duygu Coşkun
Endüstri Mühendisi