İzmir Tabip Odası
İşçi Sağlığı ve İşyeri Hekimliği Komisyonu

Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İlk Yılında OSGB Gerçekleri

Ülkemizde büyük umutlarla çıkarılan İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının birçok maddesi 2013 başında yürürlüğe girdi ve 2014’e girdiğimiz bu günlerde bu yasanın en önemli unsurlarından biri olan OSGB’lerin 1 yıllık deneyimlerini tüm çıplaklığı ile kamuoyu ile paylaşmaya başlıyoruz.

OSGB (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) adı verilen dışarıdan hizmet satın alınması modeli aslında daha önce çıkarılan torba yasalarla ülkemizde kısıtlı olarak denenmeye başlamıştı ancak İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının yürürlüğe girmesi ile son bir yılda OSGB’lerde adeta patlama yaşandı.

Son bir yılda yaşanan OSGB gerçekleri;

A) OSGB’LERİN HAKİMİYETİ

1.İş sağlığı ve güvenliğini rant alanı haline getirdiler:

İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için ciddi çalışmalar yapılması gereken alanı; yeni İSİG yasasının getirdiği rüzgar ile kısa zamanda büyük paralar kazanmayı amaçlayan şirketler hiç bir kural tanımayan ticari savaş alanı haline getirdiler.

2.Hiçbir sektörde görülmeyecek ölçüde mantar gibi çoğaldılar:

Yeni ISIG yasası ve Çalışma bakanlığının her türlü kolaylığı göstermesi ile kısa zamanda büyük bir ivme ile çok sayıda OSGB kuruldu. Son sayılara göre 1037 adet OSGB kuruldu;
-Ankara’da 108 adet şirket kuruldu
-İstanbul’da 270 adet şirket kuruldu
-İzmir’de 63 adet şirket kuruldu
-Kocaeli’nde58 adet şirket kuruldu

3.İş dünyasını büyük para cezaları ile korkuttular:

Yeni İSİG yasasının getirdiği astronomik ölçüde yüksek para cezaları ile işverenler tedirgin edildi. Bu para cezalarından kurtulmanın tek yolunun OSGB’lerden hizmet alınması olduğu propagandası aylarca yapıldı. Bu propagandaya bazı medya organları ve yazarları da bilmeden alet oldu.

4.Etik çalışmayan-Kırmızı OSGB’ler piyasaya hakim oldu:

Kısa zamanda çok sayıda OSGB kurulması nedeniyle OSGB’lerin coğunluğu şirketleri ele geçirmek için etik olmayan davranışlar içine girdiler. Kırmızı OSGB denen bu şirketler piyasanın % 70’ine hakim duruma geldiler. (Bakınız ekte-Kırmızı OSGB nedir?-Yeşil OSGB nedir?)

5.İSİG çalışanı kıyımı yaşattılar-yüzlerce İSİG çalışanı işten atıldı:

Yeni İSİG yasası işyerlerinin kendi bünyesinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalışmasına olanak verdiği halde Kırmızı OSGB’lerin menfi propagandaları, agresif fiyat politikaları yüzüden işyerleri bünyelerinde çalıştırdığı hekimleri ve uzmanları işten çıkarıp OSGB’lerden hizmet almaya başladılar. İşten çıkarılanların tam sayılarını tespit etmek mümkün olmamakla birlikte bine yakın olduğu tahmin ediliyor.

6.Zincir OSGB’ler OSGB savaşları başlattı:

OSGB’lerin birçok şehirde şube açmaya başlaması ile büyük sermaye grupları, hastane zincirleri de bu alana girmeye başladılar. Alana düzen getirmesi beklenirken bu zincirlerin şubeleri ne yazık ki etik kaygıdan uzak kırmızı OSGB’lerin en başta gelenleri olmaya başladı. OSGB’ler arası savaş daha geniş cephelere yayıldı. Fiyatlar ve kalite daha da düştü.

B) OSGB’LER VE İŞYERLERİ

1.En ucuza biz yaparız yöntemi ile ucuzcu işyerleri ele geçirildi:

İş sağlığı ve güvenliği gibi yaşamsal öneme sahip bir alanda ucuzcu işyerleri denen işyerlerine yazık ki en ucuza teklif veren kırmızı OSGB’ler tarafından
ele geçirildi. Hiçbir etik kaygı duymayan kırmızı OSGB’ler bünyelerinde hekim ve uzman çalıştıran işyerlerine inanılmaz ucuz teklifler vererek yüzlerce ISIG
personelinin işten atılmasına neden oldular.

-Çalışan başına 5 TL ye işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı hizmeti (10 kişi çalışan işyerine 50 TL) teklifine kadar fiyatları indirdiler

2.Ülkemizin büyük kurumsal firmaları kırmızı OSGB’lere kanmadılar:

Ülkemizin büyük kurumsal firmaları, ISIG yasasını bilinçli şekilde yorumlayıp kendi bünyelerinde ISGB (İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri) kurdular.

Kendi personeli olan işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmaya devam ediyorlar. Dışardan taşıma suyla değirmen taşı döndürmeye uğraşmıyorlar. Yani dışardan hizmet almıyorlar. Kısacası kırmızı OSGB’lere kanmadılar.

3. Bilinçli insan kaynakları yönetimi neden OSGB’leri benimsemiyor?:

Bilinçli insan kaynakları/personel bölümleri işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanını bünyesinde çalıştırmanın maliyetlerini çok açıdan çalışarak iyi analiz ederler. Dışarıdan hizmet alımının maliyetinin ucuz olması bir cazibe unsuru değildir. Hizmetin niteliği, ayrılan zaman, şirket bilgilerinin dışarda bir şirkete gitmesi gibi sayısız birçok veri ayrıntılı işlenip karar verildiğinde OSGB’lerin tercih edilmesi mümkün değildir. Nitekim bu konuda birçok deneyimli insan kaynakları uzmanları bu konuda olumsuz görüş belirtmektedir.

C) OSGB’LER VE İSİG HİZMETLERİ

1. OSGB’ler artmasına rağmen ülkemizde iş kazaları azalmıyor:

OSGBlerin sayılarının mantar gibi artmasına rağmen ülkemizde iş kazaları hala azalmıyor. Çalışma Bakanlığı OSGB’lerin hizmet verdiği işyerlerinde iş kazaları azaldı mı-arttı mı hiçbir bilgi vermiyor. Bu konuda açıklama merakla bekleniyor. Ancak çok ucuza hizmet kalitesiz İSİG hizmetini beraberinde getirdiği için iş kazalarının azalması ne yazık ki bir hayal.

2. OSGB’ler artmasına rağmen ülkemizde meslek hastalıkları tespiti hala yok:

OSGB’lerin sayılarının mantar gibi artmasına rağmen ülkemizde meslek hastalıkları tespiti halen yok. Büyük umutlar bağlanan OSGB şirketlerinin meslek hastalıkları konusunda ne gibi olumlu çalışmalar yaptığı bilinmiyor. Ancak bu konudaki bir gösterge olan meslek hastalığı tespiti halen sıfır.

3. OSGB’ler iş kazasız büyük şirketlere odaklanıyor:

Ülkemizde iş kazalarının % 80’i 50’nin altında işçi çalıştıran işyerlerinde gerçekleşiyor. Ne yazık ki OSGB’lerin bu şirketleri alıp iş kazalarını azaltalım kaygısı yok. Kırmızı OSGB’ler zaten iş kazalarının az olduğu-büyük şirketlerin peşindeler. Nedeni de bu büyük işyerlerine hizmet vermek daha kazançlı. Kim uğraşır küçük şirketlerle-riskli şirketlerle. Kim uğraşır küçük şirketlerde iş kazalarını azaltmakla ?

4.OSGB’lerin part-time/pırt-time iş sağlığı ve güvenliği hizmeti:

Kırmızı OSGB ler yeni yasa ve yönetmeliklerin izin verdiği inanılmaz kısa çalışma süreleri sayesinde işyerlerine sadece şöyle bir uğruyorlar. Bünyesinde
işyeri hekimi-iş güvenliği uzmanı çalıştıran işyerleri süreler açısından daha rahatlar. Ancak OSGB’ler dakikalarla ölçülen zamanlarda işyerlerine ayda bir veya 15 günde bir uğruyorlar. Bu durumdan işyeleri de şikayetçi.

-çalışan başına 4 dakika / ayda (Az tehlikeli işyerlerinde)
-çalışan başına 6 dakika / ayda (Tehlikeli işyerlerinde)
-çalışan başına 8 dakika / ayda (Çok tehlikeli işyerlerinde)

5.OSGB’lerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin niteliği:

Kırmızı OSGB’ler ucuza teklifler vererek aldıkları çok sayıda işyerine az sayıda ISIG çalışanı ile yetişmeye çalışarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin niteliğini düşürmektedirler;

-Copy-paste risk analizi yapmak (kopya)
-Görmeden gitmeden risk analizi yapmak
-Görmeden acil durum planları hazırlama
-Toplanmış gibi gösterilen ISIG kurulları
-4 dakikada işe giriş muayeneleri
-Yapılmış gösterilen peryodik muayeneler
-İş kazalarının saklanması
-Olmayan eğitimlerin kayıtları

6. Bakanlığın OSGB denetlemeleri yetersiz:

Çalışma Bakanlığı OSGB denetimlerini yasa ve yönetmeliklerdeki maddelere göre yapmaya çalışıyor. Ancak sayısı bini geçen OSGBlerin yeterli denetlenebildiğini söylemek güç. Örneğin: bakanlık tarafından yetki belgesi geçerliliği iptal edilmiş OSGB sayısı sadece 12 dir. Ayrıca;

-OSGB’lere etkin vergi denetimleri gerekiyor
-OSGB’lerin acilen iş teftiş kurulu planlı denetimlerine sektör olarak alınması gerekiyor
-OSGB’lerin ticari faaliyetlerinin etik denetimi gerekiyor
-OSGB’de çalışan personelin ücret, sosyal haklar açısından denetimi gerekiyor
-OSGB’lerde çalışan hekim ve uzmanların mesleki denetimi için meslek odalarına isim listelerinin bildirilmesi gerekiyor

D) OSGB’LERDE EMEK SÖMÜRÜSÜ

1. Ucuza hekim-İş güvenliği uzmanı çalıştırma:

Kırmızı OSGB’lerde yaygın olan emek sömürüsünde sistemin işlemesi için çok ucuza işyerlerini alan OSGB’ler bu nedenle İSİG çalışanlarına çok ücret ödemiyor. Genelde emekli hekimler, işssiz hekimler seçiliyor. İş güvenliği uzmanlarından yeni belge almış ve alanda iş bulamamış olanlar çaresiz olarak bu OSGB’lerde çalışmak zorunda kalıyorlar.

2. Sınava gir-uzman ol-OSGB’ye iş gücü ol:

Çalışma bakanlığı sınavlarla iş güvenliği uzmanı sayısını arttırdı ancak iş güvenliği uzmanlarının bireysel çalışma olanakları OSGB’ler nedeniyle çok azaldı. Bu nedenle OSGB’lere hazır ucuza iş gücü haline geldiler.

3. Çalışma süresi-saat satışları:

Yetki alan işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının çalışma sürelerine göre Çalışma Bakanlığı ISG-Katip programından işyerleri için yetki veriliyor. Bu süreler özellikle kırmızı OSGB’ler tarafından çalıştırdıkları işyeri hekimleri ve iş güvenlikleri uzmanlarının 35-40 hatta daha fazla işyerlerlerine yetki alınması için kullanılıyor. Bazı ISIG personelinin bundan haberi bile olmuyor.

4. Aynı yerde çalışırken düşük ücrete OSGB’nin personeli haline getirilme:

Alanda çok sık yaşanan bu olay kırmızı OSGB’lerin alışılmış bir faaliyeti haline geldi. Bir şirketin kendi çalışanı olarak çalışan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanına o şirketi ele geçiren OSGB tarafından aynı işyerinde 1/3 ücrete çalışmaya devam etmesi için teklif yapılıyor. Ya işsiz kalınıyor veya çaresizce bu teklif kabul ediliyor.

E) DEVLETİN OSGB’LERİ 

1. Sağlık Bakanlığı’nın OSGB’leri: TSM’ler şirketleşiyor:

TSM (Toplum Sağlığı Merkezler) onlarca görevleri ve iş yükleri olmasına rağmen-bu devlet kurumları şirkeştirilip rant alanına sokulmak isteniyor. Zaten şu anda çok sayıda TSM bunu yetersiz de olsa yapmaya başladılar. Burada çalışan hekimler gönülsüz de olsa işyeri hekimi yapılıp işyerlerine gönderiliyor. ISIG hizmetleri ücretleri de döner sermayeye alınıyor. Hatta TSM ler bu konuda ücret tarifesi dahi yayınladılar.

-Toplam 40 TSM (Toplum Sağlığı Merkezi) OSGB yetkisi aldı
-Ankara’da 4 TSM OSGB yetkisi aldı
-İstanbul’da 1 TSM OSGB yetkisi aldı
-İzmir’de 2 TSM OSGB yetkisi aldı

2. Üniversite OSGB’leri de başlıyor:

Üniversitelerin tıp fakültelerine bağlı OSGB şirketleri kurulup bu rant alanına sokulmak isteniyor. Denizli’de Pamukkale Üniversitesi resmi olarak OSGB kurdu.

F) OSGB’LERİN GELECEĞİ

1. OSGB sayılarındaki artış giderek azalacak:

OSGB sayısı çok hızlı bir şekilde arttı ancak kırmızı OSGB’lerin ve zincir OSGB’lerin piyasaya hakim olması nedeniyle rekabet giderek zorlaşacak ve OSGB’lerde kapanmalar giderek artış gösterecek. Son dönemde 19 OSGB kapandı.

2. Çalışma bakanlığı OSGB’lerden rahatsız olmaya başladı:

Çalışma bakanlığı kanatları altında büyüttüğü OSGB’ler konusunda rahatsız olmaya çoktan başladı. Bakanlık içindeki OSGB lobisine rağmen Kırmızı OSGB’lerin etik dışı davranışları, niteliksiz İSİG hizmetleri ve piyasanın bu şirketlerle dolması nedeniyle zamanla bir düzenleme getirmesi sürpriz olmaz.
Ancak bu düzenleme de OSGB’lerin pek hayrına olmayacak.

3.İşyerleri kendi bünyesinde hekim ve uzman ile çalışma arayışına girecek:

Kırmızı OSGB’lerden dili yanan, niteliksiz İSİG hizmetlerinin deneyimini yaşayan işyerleri tekrar kendi bünyesinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma
yoluna gideceklerdir, nitekim bunun belirtileri ülkemizde bazı büyük şirketlerde hiçde nadir olmayarak yaşanamaya başladı.

4. Dersaneler ve OSGB’lerin kaderi aynı olabilir:

Eğitimin okul dışında dışardan satın alınması modeli olan dersaneler modeli ile İSİG hizmetinin işyeri dışından dışardan satın alınması modeli olan OSGB modelinin birçok dinamiğinin birbirine benzemesi ve açıklaması zor olan bazı
siyasi dinamikleri nedeniyle kaderlerinin aynı olması da bir ihtimal.

EK: OSGB’LERİN SINIFLANDIRILMASI OSGB’LERDE İYİYİ KÖTÜYÜ BİRBİRİNDEN AYIRMAK ŞARTTIR

Kırmızı OSGB nedir ?

Kırmızı OSGB kiriterleri:
6 kriterden herhangi birinin bulunması yeterlidir;

1. Etik çalışmamak
2. İşçi sağlığı ve güvenliğinde niteliksiz hizmet sunumu
3. İşvereni dezenformasyon-yanlış bilgilendirme
4. İşyeri hekimi-İş güvenliği uzmanı emeğini sömürmek
5. İşyeri almak için İşyeri hekimi-İş güvenliği uzmanı işten çıkarılmasına neden olmak
6. İşyeri hekimi-İş güvenliği uzmanı çalışan işyerlerine bilerek-isteyerek teklif vermek

Yeşil OSGB’ler     
•Etik Çalışan
•İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde Nitelikli hizmet sunan
•İşyeri Hekimi Emeğini Veren
•İş Güvenliği Uzmanı emeğini veren
•İşvereni Doğru Bilgilendiren

Kırmızı OSGB’ler
•Etik Çalışmayan
•İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde Niteliksiz hizmet sunumu
•Hekim Emeğini Sömüren
•İş Güvenliği Uzmanı Emeğini Sömüren
•Dezenformasyon: İşvereni Yanlış Bilgilendiren

Kırmızı OSGB faaliyetleri:

Dezenformasyon

İŞVERENİ; İş Sağlığı ve İş Güvenliği Konularında;
-Bilgiyi çarpıtma
-Bilgiyi tahrif etme
-Yanlış bilgilendirme
-İşverene teklif verme aşamasında
-Reklam yapma aşamasında
-İşi aldıktan sonra

Dezenformasyon Örnekleri
-REÇETE YAZMA KONUSU:
Bünyenizde hekim çalıştırmayın çünkü onlar reçete yazamayacaklar sadece OSGB hekimleri reçete yazabilecek…
-RİSK ANALİZİ KONUSU:
Sadece OSGB’ler risk analizi yapabilir….
-CEZALAR KAPIDA:
OSGB’den hizmet almazsanız milyarlarca liralık cezalar hemen kesilecek….

Zoraki OSGB’ciler:
İstemedikleri halde ortamın isteği veya dayatması ile zorunlu olarak OSGB kuran iş sağlığı ve güvenliği çalışanlarına ZORAKİ OSGB’ciler denmektedir.
-Çalıştığı işverenin isteği veya dayatması ile kuranlar
-İşten çıkarılma kaygısı ile önceden kuranlar
-Bulunduğu ortamda OSGB dışında çalışma olanağı bulamayıp kuranlar