İstanbul’un semalarında kapkara ve kocaman bir bulut dolaşıp koca koca dolu parçalarını yağdırdığı sıralarda Makine Mühendisleri Odası’nın twitter hesabından bir tweet atıldı: “Mühendis Asgari Ücret protokolü tek taraflı iptal edildi. Mühendis açlığa mahkum olsun ama Fatih Terim 3,5 M€ kovulma bedeli alsın!!!”
Bugüne kadar bu boyutuyla görmediğimiz bir doğa olayının keyfini sürmektense İstanbul kentinin ne hale getirildiği ve sorumlularıyla uğraşırken bu tweete gereken ilgiyi gösteremedik. Fatih Terim’in tazminatıyla ilgili haberler aynı gün medyada yer almış, MMO bu haksızlığı mühendis asgari ücretiyle bağlamıştı. MMO, TMMOB’ye son dokuz dönemdir üst üste başkanlık yapan üyelerin meslek odası. Bu sebeple TMMOB ile SGK arasında imzalanan mühendis, mimar, şehir plancıları asgari ücret protokolünün tek taraflı feshedilmesinin MMO’nun gündeminde olması yağmur çamur geçtikten sonra bizi sevindirdi. Bu vesileyle konuyla ilgili fikirlerimizi paylaşmaya devam edelim istedik.
Protokolü tek taraflı fesheden kurum SGK. 2012 yılında TMMOB’ye ‘gelin protokol yapalım’ diyen SGK beş yıl sonra protokolden vazgeçti. SGK özetle ‘Sizin belirlediğiniz ve protokolde de belirtilen asgari ücret beni artık ilgilendirmez, ben ancak ve ancak primler maaş üzerinden yatıyor mu ona bakarım, sizinle de gerekirse iletişim kurarım’ dedi. Böylece SGK TMMOB’nin ücretli çalışan mühendis, mimar, şehir plancıları için belirlediği asgari ücreti, yasasından aldığı yetkiyle belirlediği asgari ücreti tanımadığını söyledi.
Tam da bu noktada, SGK protokolü olmasa da TMMOB’nin mühendislerin, mimarların, plancıların en alt sınır ücreti anlamına gelen asgari ücretini belirleyebileceğinin altını çizelim. TMMOB asgari ücret belirleme yetkisini SGK ile yapılan protokolden almadı. TMMOB ve TMMOB’ye bağlı odaların yasa ve yönetmeliklerinde bu yetki zaten vardı.
6235 sayılı TMMOB Yasası’nda Madde 2 c ve d bendleri:
c)Mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlâkını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak;
d) Meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmî makamlarla İşbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fennî şartnameleri incelemek ve bunlar hakkında görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmektir.
ifadelerini içerir. TMMOB Ana Yönetmeliği’nin ‘Odalar Birliği, Kuruluş, Merkez ve Amaç’ kısmının, yani 1’inci bölümün b ve c bendlerinde de aynı amaç ve kapsam daha detaylı tanımlanıyor.
Ana yönetmeliğin ‘Birlik organları, görev ve yetkileri’nin bulunduğu 2’inci bölüm Madde 24’te de:
e) Bütün mühendis, mimar ve şehir plancılarının, mesleki onur ve çıkarlarını korumak
f) Mühendislik, mimarlık ve şehir plancılığı meslekleriyle ilgili bütün elemanların, mesleklerine göre gerekli düzeye ve sonucunda parasal olanaklara ulaşmalarını sağlamak ve bu konuda ilgili kuruluşlarla işbirliği yaparak, gerekli önlemleri almak
görevleri veriliyor.
Yani TMMOB yasa ve yönetmeliklerinin kendisine verdiği yetki ve görevle üyelerinin hak ve çıkarlarını korumak için asgari ücret belirleyebilir. Bunun için SGK protokolüne ihtiyaç duymaz. SGK ile yapılan protokol TMMOB’nin ücretli çalışan mühendis, mimar, plancılar için asgari ücret belirlemesine vesile olmuştu (1). Elbette SGK’nın TMMOB ile işbirliği içinde sürdüreceği denetimler söz konusu olduğunda protokolün önemli bir adım olduğu yadsınamaz ancak ‘protokol artık yok, SGK feshetti’ deyip bir kenara çekilmek ise kabul edilemez.
TMMOB düşük ücretlere karşı üyelerinin haklarını korumak için her yıl asgari ücret belirlemeye devam etmeli ve yapacağı çalışmalarla SGK ile işbirliğini zorlamalı, işbirliğini yaratmalı şimdi.
Ne yazık ki SGK ile protokolün sürdüğü yaklaşık 5 yıl boyunca TMMOB belirlediği asgari ücretin hayata geçmesi için SGK ile işbirliği yapmadı. TMMOB yalnızca bir asgari ücret bedeli belirledi, bunu SGK’ya bildirdi ve çekildi. TMMOB yönetimi konuyu odalara havale etti. Odalar ve/veya şubelerde düşük ücretlere karşı mücadele için önemli bir araç olan asgari ücret ve protokole dönük çalışmalar boy vermedi.(2) TMMOB bu durumu da görmezden geldi. Düşük ücretlerin özellikle genç mühendisler açısından büyük sorun olduğunu bilenler ve yaşayanlar, bu mücadelenin emek mücadelesine vereceği katkıya inananlar, belirlenen asgari ücretin hayata gemesi için TMMOB merkezinde sürekli çalışmaların olması gerektiğini savunurken, TMMOB bu savunuları bertaraf etmekle meşgul oldu sadece. Neticede de varolan protokole bile sahip çıkamadı. (3)
TMMOB yine aynı TMMOB. SGK ile protokol yapıldığında ve sonraki 5 yıl boyunca TMMOB yönetimindeki çizgi, yönetimde ağırlığı olan ekip değişmedi. Bugün yine aynı ekip TMMOB yönetiminde hakim durumda. Yine de ısrarla insanca yaşayacak asgari ücret mücadelesinin önemini anlatma sorumluluğumuz var. Ülkenin diktatörlüğe sürüklendiği bu dönemde TMMOB’nin tüm olanaklarıyla bu gidişata karşı çalışmaları hayata geçirmesi ertelenebilir olmaktan çoktan çıktı. Mühendis, mimar, şehir plancıları asgari ücret mücadelesi de bu çalışmalardan biri.
Örneğin internet sayfamız politeknik.org.tr ‘nin ‘TMMOB 2017 yılı mühendis asgari ücretini belirledi’ haberi şu ana kadar yaklaşık 25 bin kez tıklanmış. Haberi asgari ücret belirlendikten sonra, yani 2016’nın aralık ayında yapıyoruz ve aynı hafta sosyal medyadan duyuruyoruz. Bir hafta sonra ana sayfada görünmeyen ve paylaşımı yapılmayan haber 2017 yılının her ayında ortalama 3 bin 500 defa okunuyor. Çalışmalarımızı gösterdiğimiz, mühendislerin, mimarların, plancıların gündemini tutmaya çabaladığımız sitemizin genel takip seyrini düşündüğümüzde yıl boyu hiç paylaşılmamasına rağmen her ay binlerce mühendisin asgari ücret bilgisini arayarak habere ulaşması, bu çalışmanın üstünden atlanmayacak bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.
Atılan tweete geri dönecek olursak mühendisler açlığa mahkum olmasın diye, SGK’nın protokolü tek taraflı feshetmesine karşı TMMOB ne yapacak, şimdilik bir bilgimiz yok. Kısa vadede yapılacaklar ile ilgili önerilerimiz ise var:
-TMMOB’de Asgari Ücret Birimi kurulsun.
-TMMOB’ye bağlı her odanın üyelerinin kimlik bilgileriyle edinebileceği SGK prim dökümleri tutulsun.
-Prim bedelleri asgari ücretin altında yatan üyelerle iletişim kurulsun, asgari ücret bilgisi verilsin.
-TMMOB’nin belirlediği asgari ücretin altında primlerle çalışan üyelerinin işyerlerine uyarı yazıları gönderilsin. Bu işyerleri ile ilgili bilgiler, TMMOB’nin yasasından aldığı yetki dayanak gösterilerek SGK’ye iletilsin.
-Gerekli iyileştirmeleri yapmayan patron üyelere disiplin yönetmelikleri çerçevesinde yaptırım uygulansın.
-TMMOB’ye bağlı odalar mühendislik hizmetleri asgari ücretlerine TMMOB’nin belirlediği asgari ücreti ekleyerek Resmi Gazete’de yayımlasın.
Ve bu çalışmaların bir yanı dayanışma bütçesi, diğer yanı TMMOB’nin işyerleriyle doğrudan ilişkiler kurması olmak üzere bütünlüklü bir programını oluşturmak için bir an önce TMMOB Mühendis Mimar Şehir Plancıları Asgari Ücret Kurultayı düzenlemek üzere harakete geçilsin.
Bizden TMMOB’ye söylemesi…
Dipnot:
(1) 2012 yılından önce de, SGK TMMOB’yi çağırmadan, düşük ücretlere karşı mücadele için TMMOB’nin mühendis, mimar, şehir plancıları asgari ücreti belirlemesi gerektiğini savunanlar hep oldu.
(2) Burada Maden Mühendisleri Odası’na bağlı şubeleri, özellikle İstanbul şubesini ayıralım. 2013 yılından itibaren MadenMO şubeleri üye bilgilerinden yola çıkarak üyelerinin prim bedellerini denetliyor, işyerlerine ve SGK il müdürlüklerine yazılar yazıyor ve sonuçlarını takip ediyor. Bu basit yazışmaların bile mühendislerin yüzünü güldürdüğünü belirtelim.
(3) Buraya sevgili Volkan Bilgin’in dipnotunu aynen taşımak yerinde olur: “‘TMMOB’nin belirlediği asgari ücretin ücretli mühendis, mimar, şehir plancılarının gerçek alt sınır ücreti olması için TMMOB’nin bir mücadele programı oluşturması gerekir’ şeklinde gerekçelendirilen önerge, TMMOB Mühendis, Mimar, Şehir Plancıları Asgari Ücret Kurultayı düzenlensin diyerek 2014 yılında düzenlenen 43. Olağan Genel Kurulu’na sunuldu. Bu önerge yoğun tartışmalara vesile oldu. Önerge oy çokluğu ile reddedildi. Gerek ücretli genç mühendislerden oluşmayan delege profili gerekse geçmiş dönemlerde mühendislerin haklarına dönük etkili çalışmaların yürütülmemiş olması bu sonucu doğurmuştu. Verilen önerge değiştirilerek yeniden oylandı. Asgari ücret mücadelesi için ‘TMMOB Mühendis, Mimar, Şehir Plancıları Asgari Ücret Komisyonu kurulması’ önergesi kabul edildi. TMMOB’de kurulacak komisyon mühendislerin insanca yaşayacak ücret mücadelesini TMMOB’de hayata geçirmekle sorumlu olacaktı.
Aynı dönem komisyon kuruldu. Komisyonun aldığı kararları dönemin yönetim kurulu hayata geçirmedi. 44’üncü dönemde ise, yani şu an içinde olduğumuz çalışma döneminde, asgari ücret komisyonu kurulmadı.”
Pınar Hocaoğulları / Elektronik ve Haberleşme Mühendisi
Politeknik YK Başkanı