Günümüzde mühendis, mimar, şehir plancıları yarım milyonu fazlasıyla aşan ve çok büyük oranda ücretli çalışan bir işçi topluluğu. Hem sendikaların hem de meslek odalarının çalışma yaşamının kitlesel bileşeni haline gelen bu topluluğu örgütleme perspektiflerinin olmamasıyla patronlar ‘vur ensesine, al lokmasını’ keyfini mühendislerle, mimarlarla, şehir plancılarıyla* sürüyor.

Bu gidişata çomak sokmak isteyenler ise hep oldu. Kimi zaman neoliberal politikaların işçileştirdiği meslek alanlarını inceleyen akademik çalışmalarla mühendisler masaya yatırıldı, kimi zaman ücretli-işsiz mühendis kurultaylarıyla çalışma yaşamındaki sorunları ve ihtiyaçları açığa çıkaran buluşmalar örgütlendi. Çok sınırlı olsa da mühendislerle sendikal örgütlenmeyi hedefleyen deneyimler açığa çıktı.

Mühendisler için yapılan profil araştırmaları mühendislerin ekonomik ve sosyal durumlarını ortaya sermenin bir başka yolu oldu.

Profil araştırmaları tarihi
Mühendis profil araştırmalarının ilki 1976 yılında yapılmıştı. 2000’li yıllarda mühendislerin güvencesizliği pek çok farklı biçimde yaşamaya başlamasıyla birlikte anket çalışması meslek odalarının çalışma programlarında daha sık yer almaya başladı. TMMOB’nin 2005 yılında başlattığı, 2007 yılında sonlanan Mühendis-Mimar-Şehir Plancısı Profil Araştırması’nın sonuçları 2009 yılında paylaşılmıştı. Bu çalışmanın ardından TMMOB’ye bağlı meslek odalarının kendi üyeleri nezdinde yaptığı tekil çalışmalar da oldu.

Mühendislerin profili niceliksel ve niteliksel olarak değişmeye devam etti. Mühendisler AKP’nin tek başına iktidar olduğu 2002 yılından bugüne emek alanına dönük saldırıların doğrudan muhatabı durumundalar. ‘Her ile bir üniversite’projesi ile artan mühendislik, mimarlık fakülteleri-kontenjanları ve eğitimin niteliksizleştirilmesi taşeron çalışmayı tek çalışma modeli haline getiren yasal düzenlemeler eşliğinde mühendislere güvencesizliği yaygın ve derinlemesine yaşatmaya başladı.

Örneğin 2011 yılında 95 üniversitede mühendislik, mimarlık fakülteleri kontenjan sayısı 67.939 iken yalnızca bir yıl sonra 144 üniversitede 94.821 kontenjan açıldı. Son olarak 2015 yılı için ÖSYM’nin açıkladığı kontenjan sayısı 92.275 oldu. Kontenjan sayıları her yıl mezun olan mühendis sayısının da çoğaldığının bir göstergesi.

Çalışma yaşamı iş cinayetlerinde ölen, çok düşük ücretlerle uzun saatlerce çalışan, işsizliğin ne demek olduğunu bilen mühendislerin hikayeleriyle dolu artık.

Bu hızlı değişim mühendislerin güncel profil araştırması ihtiyacını bir kez daha yarattı.

Politeknik mühendis, mimar, şehir plancısı profil anketi
Politeknik bu ihtiyaçtan hareketle, mühendislerin emek mücadelesinin bileşeni olduğunu göstermenin de bir aracı olarak ‘Mühendis, mimar, şehir plancısı profil anketi’ başlattı.

Türkiye’de çalışma yaşamında toplam mühendis sayısı istatistiklerinin olmayışı sebebiyle profil anketi için TMMOB’nin 2015 yılı üye sayısı baz alınarak örneklem oluşturuldu. Anket sonuçlarının kapsamlı analizinin yapılması için dört farklı kota uygulaması var: Mevcut mühendislik, mimarlık, planlama disiplinlerinin toplamının araştırmaya katılmasını sağlamak için meslek alanları kotası, kadın mühendislerin meslek yaşamına ayrıntılı bakabilmek için cinsiyet kotası, çalışanların olduğu gibi bir süredir işsizlik yaşayan mühendislere de ayna tutabilmek için istihdam kotası ve her yıl mezun olan on binlerce genç mühendis düşünüldüğünde yaşanan güvencesizliklerin yaş gruplarındaki farklılıkları esas alınarak yaş kotası koyuldu.

Mesleki tercihler nasıl şekilleniyor?
Anket, mühendislerin mesleki yaşamlarına ve sorumluluklarına bakış açılarını da ortaya çıkaracak araştırmayı da içeriyor. Böylelikle mühendislerin meslek yaşamı ile toplumsal yaşam arasında kurdukları bağ ile sosyal profillerinin analizi hedefleniyor.

Güvence mücadelesinin bir aracı
Kıdem tazminatının gaspı, işçilerin kiralanacağı Özel İstihdam Büroları’yla AKP saldırılarında hız kesmiyorken bu yasal ve aslında kurumsal düzenlemeler mühendislerin çalışma alanlarında sınırlı bir sohbet konusu. Mühendislik hizmetleri düşünüldüğünde mühendisler bu yeni düzenlemelere kolay adapte edilecek bir topluluk aslında. Politeknik böyle bir dönemde başlattığı profil anketini çalışma yaşamında güvencesizlikleri sessizce yaşayan mühendislerin bu sessizliğini azaltacak bir çalışma aracı olarak da örgütleme peşinde. 1100 mühendise ulaşmanın planlandığı ankete internet ortamında katılmak mümkün. Anketin açığa çıkaracağı güncel sonuçların mühendis, mimar, şehir plancılarının meslek yaşamlarında hakları ve örgütlenmeleri ile ilgili çalışmalara yol göstermesi dileği ile…

*Yazıda mühendis, mimar, şehir plancıları topluluğu ‘mühendisler’ olarak ifade edilmiştir.

‘Mühendis, mimar, şehir plancısı profil anketi’