Makine Mühendisleri Odası Eskişehir Şubesi’nde yaşadığımız seçim sürecinin kendisi ve seçim sonuçları, iki yıl önceki Şube Seçimleri kadar ilgi çekici oldu. İki yıl önce (Ocak 2010) oldukça yüksek bir oranda (%48) katılımın olduğu seçime Katılımcı Demokrat Müh. (Mavi Liste) ve Yenilikçi Demokrat Müh. (Kırmızı Liste) olmak üzere 2 liste girmiş; AKP tandanslı Yenilikçi Demokrat Müh. (Kırmızı Liste) 7 kişilik yönetim kuruluna 3 asil adayı ile girmeyi başarmıştı. Hatta 17 oy daha fazla almaları, dengeyi 4 e karşı 3 Kırmızı Liste lehine çevirmeye yetecekti.
Ocak 2010 Şube Seçimleri’nde, TMMOB seçim süreçleri tarihinde eşine ender rastladığımız bir biçimde hükümet tandanslı bir liste; bürokrat-milletvekili baskısı, profesyonel seçim propaganda desteği, özellikle kamu kurumlarında çalışanlar başta olmak üzere üyelere yönelik işyeri baskısı, kentteki bilboardların yarısına ilan vermeye gidecek kadar genel seçimvari çalışmalar ve kaynağı belli olmayan çok yüksek meblağlı bütçelerle, iktidarın desteğini bu kadar açık ve yoğun bir biçimde arkasına alarak seçim faaliyeti yürütmüş, Cem Uzan’ı ve Genç Parti’yi akıllara getiren liberal-demogojik söylemleriyle aslında başarılı da olmuştu. Özellikle genç mühendisler bu “değişim-dönüşüm” çağrılarına rağbet etmiş ve tercihini büyük ölçüde Kırmızı Liste’den yana kullanmıştı.
Diğer illerdeki MMO seçimlerine katılım ortalamalarının 3-4 katına çıkan bir oranla, %52 (Oda ile ilişki kurması maddi olarak imkansızlaşmış, başka illerde yaşayan vb. üyeleri düşündüğümüzde bu oran %80’e yaklaşmaktadır) katılımın olduğu Ocak 2012 Şube Seçimlerinde ise ibre neredeyse tam tersine döndü. Kırmızı liste %15 oy kaybetti ve 550 oy aldı; Mavi Liste oylarını %71 artırarak 1100’e yakın oy aldı. Özellikle genç mühendislerin oy kullandığı son 2 sandıkta Mavi Liste’ye %72 civarı oy çıktı.
Peki ne oldu da; Kırmızı Liste’nin (AKP’den milletvekili adayı da olan) Başkan Adayının da ifade ettiği gibi; “Genç Mühendisler Oda ile ilgili bir sürece bu kadar yoğun iştirak edip, teveccühlerini Mavi Liste’den yana kullandılar.”? Ya da başka bir deyişle; ne oldu da uzun yıllardır ilk defa genç mühendisler tesadüfi veya kişisel ilişkilerle değil de organize ve kitlesel bir biçimde Odaya müdahil oldular?
Aslında genç mühendislere yönelik bu tartışma bu kadar yoğun olmasa da MMO ve diğer Odalara bağlı bazı Şubelerde uzun süredir yapılmaktadır. Örgüt içinde “Ne olacak bu son sandıkların hali?” sorusuyla sürekli gündeme getirilen genç mühendislerin eğilimleri tedirginlik konusu olmaktadır. Geleceğimiz olarak gördüğümüz, Teoman Öztürk’ten aldığı onurlu mirası sürdürme iddiasında olan meslek örgütümüzün önümüzdeki yıllardaki “selamet”i için bu konuda deneyimlerimizi yazıya dökmekte fayda var.
Tekrar vurgulamak gerekirse üye sayısı itibariyle ortalama büyüklükte sayılabilecek bir MMO Şubesi olan Eskişehir Şubesi’nin son 2 seçiminin kaderini büyük ölçüde genç mühendisler belirlemiştir. Eskişehir’deki Şube seçim sürecinden çıkarılacak ilk ve en önemli sonuç budur.
Aslında genç üyelerin süreçte bu kadar söz sahibi olma ihtimali yıllardır matematik ve istatistik bilimlerinin bize ısrarla söylemeye çalıştığı bir durumdu. 2003-2010 arasında üniversite sayısı 78‘den 141‘e yükselmiştir. MMO’ya bağlı meslek disiplinleriyle ilgili bölümü bulunan üniversite sayısı ise 54‘ten 89‘a, fakülte sayısı 60‘tan 98‘e, bölüm sayısı da 138‘den 306‘ya çıkmıştır. Yani MMO’ya bağlı disiplinlerle ilgili öğretim yapan üniversitelerde %65, fakültelerde % 63, bölümlerde ise % 121 oranında yüksek bir artış olmuştur. İlgili mühendislik bölümlerinde öğrenim gören öğrenci sayısında da benzer bir durum söz konusudur. 2003 yılından 2010 yılına öğrenci kontenjanlarında %148 artış olmuştur. Açılan onlarca mühendislik bölümü daha mezunlarını tam vermeden bile bu durumun sonucu 2003 yılında 55000’lerde seyreden sicil numaralarımızın bugün 86000’i aşması olmuştur. Özellikle 60000-86000 sicil numarası aralığı, büyük çoğunlukla 30 yaş altı genç mühendislerden oluşmaktadır (yaklaşık 24000 tane 30 yaş altı genç üye vardır).
Eskişehir özelinde baktığımızda da durum farksız değildir. Son kontenjan artışları ile her yıl ortalama 250 civarı Makine ve Endüstri Mühendisi mezun olmakta, mezun olduktan sonra başka kentlere giden ve yine çalışmak için kente gelen mühendis sayıları birbirini dengelemektedir. Oran olarak baktığımızda yeni mezun mühendislerde işsizlik oranı %50’leri zorlamakta, düşük ücretle ve güvencesiz çalışma koşulları çalışan genç mühendislerde en önemli sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Kısıtlı sayıdaki kurumsal firma dışında mühendislerin işe başlangıç ücretleri 1000 TL’nin altında olup, sigortası tam ödenmeyen ya da asgari ücretten ödenen çok fazla sayıda genç mühendis bulunmaktadır. Örneğin MMO’nun serbest çalışan mühendisler (SMM) için önerdiği ve uyguladığı 1815 TL’lik brüt (net 1365 TL) ücretlendirmeyi (yeni mezunlar için insanca yaşama koşullarını sağlayacak kadar olduğunu varsayarsak) genç mühendislerin kabaca %70’lik bir kesimi çalışma hayatının ilk birkaç yılında görememektedir.
Tüm bu olumsuzluklar, neredeyse mezun olunca üye olabilecekleri tek ciddi kurum MMO olan genç mühendislerde bir beklenti yaratmış durumda. MMO bu beklentileri karşılayabilir mi? Bu noktada seçim döneminden birkaç deneyimi vurgulamakta ve çıkarımları aktarmakta fayda var:
-‘Mesleki ve Demokratik Kitle Örgütü’ biçiminde olan tanımlamamızın ‘Mesleki’ kısmını göz ardı etmeyip, örgütümüzde olan mesleki bilgi ve birikimi çeşitli kanallarla genç mühendislere aktarabilmemiz, genç mühendislerin Odaya olan ilgisini oldukça artırmıştır. Deneyimli Demokrat Mühendislerin ‘gönüllülük’ çerçevesinde, yeni nesil genç mühendislere ‘mesleki dayanışma’ amacıyla ‘ücretsiz’ bilgi aktarımı (seminer, konferans, panel) yapması fikri çok basittir ama örgütümüzde yeterince uygulanmamaktadır. Bu çıtayı daha yukarıya taşımamız gerekmektedir. Aksi takdirde genç mühendis çalışma hayatında kariyer kulüpleri-derneklerinin insafına terk edilmiş olunacaktır. Sonrası malum: Liberal soslu AKP listeleri ile mevcut Demokrat Listelere rakip olmak. Eskişehir’de yaşanan süreç tam da böyle gelişmiştir.
-‘Mesleki ve Demokratik Kitle Örgütü’ biçiminde olan tanımlamamızın ‘Demokratik Kitle Örgütü’ kısmını göz ardı etmeyip, seçimden aylar önceden başlanarak genç mühendislerle yüz yüze yapılan görüşmelerde en çok kullanılan ve genç üyelerde ilgi uyandıran söylemlere bir göz attığımızda; “üyenin müşteri olarak görülmediği, üye üzerinden kar amacı gütmeyen, işsiz üyesinden aidat almayan, yine işsiz üyelerinin mesleki gelişimine ücretsiz katkı sağlayan, özellikle genç mühendislerin düşük ücretleri ve güvencesiz çalışma koşulları hakkında bilinçlendirme faaliyeti yapan bir Oda…” Görüldüğü gibi çok basite indirgenmiş örgütlenme argümanlarımız bile “Genç Mühendisleri Örgütleme” perspektifiyle organize bir biçimde uygulandığında başarılı olabiliyor. Yeter ki perspektifi tanımlayalım.
-‘Gençlik’ özgün karakteri itibariyle özgün bir biçimde örgütlenmesi gereken bir topluluktur. MMO kadroları da üniversite yıllarını, üniversiter duruşun gerektirdiği gibi aydın ve muhalif bir biçimde üniversite örgütlenmelerinin içinde; bilimden, emekten ve üniversiteden yana bir duruş sergileyerek geçirmişlerdir. Devletler gençlere ayrı bakanlık veriyorken (uygulamalarda tam olarak göremesek de böyle yapma zorunluluğunu bilmeleri gençliği ayrı örgütlemenin meşruluğunu gösterir), siyasi partiler gençlik kolları ile çalışma yapıyorken, derneklerin hatta ve hatta İslamcı örgütlenmelerin bile gençlik kanatları var iken bir mühendis meslek örgütünde de (mevzuatta olmasa bile fiilen) gençlerin ayrı örgütlenmesi gerekmez mi? Nasıl Endüstri Mühendisleri için, Uçak Mühendisleri için, Kadın Mühendisler için, Öğrenci üyelerimiz için ayrı birer komisyonumuz varsa genç mühendisleri de özgün koşullarından kaynaklı ayrı örgütleyebiliriz. Örneğin yaş ve maaş ortalaması hayli fazla olan Danışma Kurullarımızın ve Meslek Komisyonlarımızın yanında ‘Genç Danışma Kurulları’ olması ve genç mühendislerin Odadaki tüm çalışmalara bu şekilde kanalize olması, zaten meslek komisyonlarında ve Danışma Kurullarında kendini ifade edemeyen genç mühendislerin Odaya olan ilgisini ve heyecanını oldukça artırabilmektedir. Eskişehir deneyimi bize bunu göstermiştir.
Yukarıda yazının ilk kısımlarında bahsi geçen tüm olumsuz koşulların temel sebebi olan neo-liberal politikaların uygulayıcısı hükümetlerin Odalardaki uzantıları olmaya çalışan hükümet destekli listeler, temelde Odaları ele geçirmek için gözlerini genç mühendis oylarına dikmiş durumdadırlar. Benzer süreçlerin tüm Şubelerde oluşması kuvvetle muhtemeldir. Eskişehir’de de AKP’nin seçim çalışmalarına benzer taktik ve söylemlerle (içi boş iş vaatleri, cep harçlıkları, firma değiştirme teklifleri, süslü-yaldızlı lafızlarla dolu bilboard reklamları, seçim araçları, seçim büroları vs.) yapılan bu çalışma 2. denemelerinde boşa çıkarılmıştır.
Bu seçim süreci göstermiştir ki; gelecek kaygısı ve güvencesiz çalışma koşulları, sayıları büyük bir ivmeyle artan genç mühendislerin Makine Mühendisleri Odası’ndan beklentilerini “teamülleri aşan biçimde” artırmaktadır. MMO; ya bu büyük kitleye sırtını dönüp onları gerici-liberal odakların sadakacı zihniyetine terk ederek kendi geleceğini tehlikeye atacaktır, ya da olması gerekeni yapıp genç mühendislere sahip çıkıp 70‘li yılların Teoman Öztürk’le özdeşleşen TMMOB’sini 2000’lere taşıyacaktır.
* Emrah Yiğit – Makina Mühendisi, MMO Eskişehir Şubesi