Elektrik Mühendisleri Odası: “Zam Otomatik Değil Hükümetten”
Spread the love

Elektrik fiyatlarında indirim yapılması gerekirken zam hazırlığı yapılıyor. Hükümet maliyet bazlı fiyatlandırma diye yürürlüğe koyduğu otomatik fiyatlandırmayı Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş (TETAŞ) aracılığıyla manipüle ediyor. Bu yılın başından itibaren elektrik üretim maliyetlerinde artış değil, azalış söz konusu olmasına rağmen toptan satıcı olan TETAŞ‘ın elektrik satış fiyatlarına 1 Ekim 2008‘den geçerli olmak üzere yüzde 21.08‘lik zam yapıldı. Bunun da son kullanıcılara yansıtılması için dağıtım şirketlerinin elektrik satış fiyatlarını yaklaşık yüzde 10 artırma talebini Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu‘nun (EPDK) yarın (17 Eylül 2009) görüşmesi bekleniyor.
TETAŞ, Türkiye elektriğinin yaklaşık yüzde 44-45‘lik bölümünü sağlayan toptan elektrik alım-satımı yapan bir kamu kuruluşudur. Ancak TETAŞ elektriğin yalnızca yüzde 26.5‘ini kamu elektrik santrallarından (EÜAŞ) satın alabilmektedir ki, bu santralların hepsi büyük hidroelektrik santrallarıdır. Dolayısıyla yatırım maliyetleri yüksek olmakla birlikte işletme maliyetleri yok denecek kadar az olan hidrolik santrallardan alım yapmaktadır. Bu dönemde EÜAŞ‘ın büyük HES‘lerinden yaptığı alımlardan kaynaklı TETAŞ‘ta bir maliyet artışından söz edebilmek olanaksızdır.

TETAŞ satışa sunduğu elektriğin büyük bölümünü imtiyazlı özel sektör santrallarından satın almaktadır. TETAŞ‘ın enerji alımı içerisinde yap-işlet santralları yüzde 48.3 ile en büyük paya sahiptir. Söz konusu 5 yap-işlet santralının 1 tanesi ithal kömüre dayanmakta olup, 4‘ü doğalgaz santralıdır. TETAŞ‘ın enerji alımının yüzde 14.9‘unu oluşturan yap-işlet-devret santrallarının da kurulu güçlerine bakıldığında yarıdan fazlası doğalgaza dayalıdır. Bu yıl doğalgaz satış fiyatlarındaki gelişim incelendiğinde artış değil tam tersine yüksek oranlı indirimler söz konusu olmuştur.

Elektrik üreticilerine doğalgaz satış fiyatı Ocak- Ağustos 2009 döneminde şubat ve mayıs ayı indirimleriyle 77.68 kuruştan 47.14 kuruşa çekilmiştir. Yani 2008 yılında yapılan 34.7 kuruşluk zammın 31 kuruşu geri alınmıştır. Doğalgaz fiyatları nedeniyle de maliyet artışı değil, tersine azalışı söz konusudur.

TETAŞ satışa sunduğu elektriğin yüzde 26.7‘sini ise kömüre dayalı iki santraldan almaktadır ki bunun büyük bölümü ithal kömüre dayalıdır. İthal kömür fiyatlarında ise artış değil, azalış söz konusudur.

TETAŞ, elektrikte yaratılan borsa sisteminden de yüzde 4.8‘lik alım yapmaktadır. Karaborsaya dönen bu sistemde bile 2009 yılında fiyat artışı değil azalışı vardır. Ocak-Temmuz 2009 döneminde sistem dengesizlik fiyatı gündüz saatleri için basit ortalama ile yüzde 4.75, puant saatler için yüzde 0.45, gece saatleri için de yüzde 19.36 azalmıştır.

TETAŞ‘ın zammı döviz kuru etkisi gibi gerçekçi olmayan gerekçelere dayandırılmaya çalışılmıştır. Aylık ortalama döviz kuru artışlarına bakılacak olursa da Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında düzenli bir şekilde düşüş gösterdiği ortadadır.

Ancak devlet kurumlarının resmi raporlarına da yansıyan temel gerçek şudur ki, TETAŞ‘ın mali yapısında 2006 yılından itibaren bozulma yaşanmaktadır. 2008 yılına gelindiğinde TETAŞ hem elektrik satışından hem de diğer faaliyetlerinden zarar etmiş, 2008 yılını 983 milyon TL zararla kapatmıştır.

AKP Hükümeti, Dünya Bankası‘ndan bu yıl onaylanan enerji alanına yönelik kredi karşılığında otomatik fiyatlandırma başta olmak üzere her türlü maliyeti tüketicilere doğrudan yansıtacağına dair söz vermiştir. AKP Hükümeti‘nin 2009 yılı KİT Yatırım ve Finansman Programı‘na bakıldığında ise TETAŞ‘ın 18 milyon TL faiz dışı fazla vermesinin öngörüldüğü görülmektedir.

TETAŞ geçen yılla aynı miktarda satış yapmış olması durumunda 2009 yılını 11.3 milyar TL satış geliri ile kapatacaktır. Geçen yılki satış miktarıyla aynı miktarda satış yapmasına rağmen bu yılki fiyat tarifesi üzerinden TETAŞ geçen yıla göre satış gelirini 1.9 milyar TL artırmış olacaktır.

TETAŞ, hükümetin enerji KİT‘leri üzerinden elektrik fiyatlarına müdahale etme aracı olmuştur. Otomatik fiyatlandırma kararında da TETAŞ‘ın tarifesi için bir formül öngörülmemiş, tarife belirlenirken Hükümetin KİT Yatırım ve Finansman Programı‘na atıfta bulunulmuştur.

Gelinen noktada TETAŞ‘ın yaptığı zamma dayanılarak dağıtım şirketlerinin de zam yapması öngörülmektedir. Beklenildiği gibi yüzde 10‘luk zam yapılması durumunda her türlü bedel hariç olmak üzere konutlar için çıplak elektrik birim satış fiyatı 16.27 kuruştan 17.89 kuruşa çıkacaktır. Diğer bedeller ile vergi ve fon payları da eklendiğinde 1 kilovatsaat elektrik satış fiyatına yüzde 10‘luk zam yüzde 8.5 olarak yansıyacaktır. Böylece ortalama bir yaşam standardına göre 230 kilovat saatlik tüketim gerçekleştiren bir ailenin faturası ise 56.42 TL‘den 61.19 TL‘ye yükselecektir.

Hükümet, ekonomik krize önlem gerekçesiyle pek çok ürünün satışını artırmak için büyük oranlı vergi indirimlerine giderken, temel bir kamu hizmeti olan elektrikte fiyat artışları ve bunun aracılığıyla vergi gelirlerini artırmakta ısrar etmektedir. Yaşanan zamların temel nedeni, elektrikte serbest piyasa uygulamaları sonucunda kamu enerji kuruluşlarının zarar ettirilmiş olması ve hükümetin kendisine kaynak arayışıdır. Bu çerçevede elektrik enerjisi alanındaki sorunların kamu inisiyatifi ile çözülebileceğini vurguluyor; devlete sırtını dayayan serbest piyasa modelinden vazgeçilmesini, karaborsanın ve elektrikte otomatik fiyatlandırmanın derhal yürürlükten kaldırılmasını talep ediyoruz.

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
41. DÖNEM YÖNETİM KURULU
16 Eylül 2009


Spread the love