Peki deprem sonrasında iletişim kurmayı başaranlar bunu nasıl yaptılar? Mobil hatlarda yaşanan sorun sabit ses, geniş bant ve fiber altyapısında yaşanmadı. Bu nedenle de deprem sonrasında Wi-Fi erişimine sahip olanlar WhatsApp, Signal ve Telegram gibi uygulamalar aracılığıyla iletişim kurabildiler. Peki Wi-Fi erişimine sahip değilsek nasıl iletişim kurabiliriz? “Acil” durumlarda mobil cihazlar üzerinden nasıl iletişim kurabiliriz?
Geçtiğimiz günlerde İstanbul’da yaşanan deprem sonrasında yaşanan “operatör krizin”den pek çoğumuz etkilendik. Deprem sonrasında mobil hatlardaki yoğunluk kaynaklı ortaya çıkan bu problem, bu gibi “doğal afet” durumlarında (veya siyasal iktidarların İnternet’in fişini çektiği durumlarda) nasıl iletişim kurabileceğimiz sorusunu da tekrardan gündeme getirdi.
Öncelikle problemimizi biraz tanıyalım. Mobil cihazlar, baz istasyonları aracılığıyla iletişim kurarlar. Baz istasyonları lokasyonlarda bağlantı kuran kişi sayısı hesaplanarak konumlandırılır. Örneğin İstiklal Caddesi’ne yerleştirilmesi gereken baz istasyonu sayısıyla küçük bir kasabaya yerleştirilmesi gereken baz istasyonu sayısı aynı değildir. Kabaca baz istasyonlarının ve merkezi birimlerin birbirleriyle haberleşmesiyle mobil iletişim altyapısı ortaya çıkar diyebiliriz. Deprem sonrasında cep telefonları üzerinden pek çok kişinin aynı anda iletişim kurmaya çalışması ise bu altyapının kaldıramayacağı kadar yük oluşmasına neden oldu. İstanbul kadar büyük bir şehirde bu “yük”ün yönetimi ise oldukça zor ve çetrefilli bir konu, hele de kâr maksimizasyonu her durumda en başat şeyse…
Peki deprem sonrasında iletişim kurmayı başaranlar bunu nasıl yaptılar?
Mobil hatlarda yaşanan sorun sabit ses, geniş bant ve fiber altyapısında yaşanmadı. (En azından operatörler bunu iddia ediyor.) Bu nedenle de deprem sonrasında Wi-Fi erişimine sahip olanlar WhatsApp, Signal ve Telegram gibi uygulamalar aracılığıyla iletişim kurabildiler.
Peki Wi-Fi erişimine sahip değilsek (ya da daha kötü bir durumda sabit ses, geniş bant ve fiber altyapısında da bir sorun olduğu takdirde) nasıl iletişim kurabiliriz?
Örgü ağları
İnternet’in (hatta İnternet sonrasının) geleceği ile ilgili son dönemdeki birçok tartışma ve pratik örgü (mesh) ağları üzerinden iletişimin olanaklarını tartışıyor.[1] Merkezi bir otorite ya da aracı olmadan kullanıcıların kendi aralarında iletişim kurabilmeleri özellikle de gözetimin iyice arttığı günümüz iletişim ortamında oldukça önemli. Arada operatörler, hizmet sağlayıcılar, devlet(ler)in gözetim mekanizmaları olmadan iletişim kurabilmek güzel olmaz mı? Kesin bilgi: güzel oluyor 😉
Basitçe anlatacak olursak örgü ağlarında bir kullanıcı farklı bağlantı teknolojileri üzerinden yakınındaki bir diğer kullanıcıyla bağlantı kuruyor, bağlantı kurulan da bir yakınındakiyle bağlantı kuruyor derken belirli bir lokasyondaki pek çok insan birbirleri üzerinden birbirleriyle iletişim kurabiliyorlar. Tercih edilen uygulamanın ve teknolojilerin sağladığı imkânlara göre ise bu örgü ağının boyutu ya da kurulma biçimi değişebiliyor. Bazı uygulamalar da bir örgü ağı kurulmasını mümkün kılmadan çevremizdekilere bluetooth üzerinden mesaj gönderebilmemizi sağlıyor. Bazı durumlarda bu basit özellik bile oldukça faydalı olabiliyor.
Öte yandan İnternet bağlantısına sahip olmadan iletişim kurulabilmesine imkân sağlayan bu uygulamalar farklı şekillerde de kullanılıyor. Örneğin dağcılar yüksek zirve tırmanışlarında kendi aralarındaki iletişimleri bu gibi uygulamalarla kurabiliyor ya da çok büyük bir konser ya da spor müsabakasında izleyiciler/dinleyiciler kendi aralarında bu uygulamalarla haberleşebiliyorlar.
Acil durumlarda işinize yarayacak birkaç uygulamaya kısaca bakacak olursak:
Briar
Briar bluetooth, Wi-Fi ya da (TOR aracılığıyla) İnternet üzerinden iletişim kurmanıza yardımcı olan bir uygulama. Wi-Fi ya da İnternet’e erişim imkânınızın olmadığı bir durumda bluetooth’u aktif hale getirip Briar’ı kullanabilirsiniz.
Briar uçtan uca şifreleme sunuyor ve mesajlarınızı buluttan ziyade cihazınızda saklıyor. Bu da güvenliğiniz açısından oldukça önemli. En önemli özelliği ise Briar’ın özgür ve açık kaynak kodlu bir yazılım olması. Android işletim sistemine sahip cihazlarda çalışabilen Briar uygulamasını Play Store’dan veya F-Droid’den indirebilirsiniz.
Bridgefy
Bridgefy bluetooth, Wi-Fi ya da İnternet üzerinden iletişim kurmanızı sağlıyor. Uygulama içerisinde farklı modları barındırıyor. Örneğin broadcast modundayken bağlantı kurabileceğiniz uzaklıkta olan herkese aynı anda mesaj gönderebiliyorsunuz.
Bridgefy maalesef özgür ve açık kaynak kodlu bir yazılım değil L Android ve iOS işletim sistemine sahip cihazlarda çalışabilen Bridgefy uygulamasını Play Store’dan veya App Store’dan indirebilirsiniz.
Firechat
Firechat de bluetooth ve Wi-Fi üzerinden iletişim kurmanızı sağlıyor. Uygulamanın önemli bir özelliği firechat adlı chat kanalları. Firechatler üzerinden 10.000 kullanıcıya kadar bir chat kanalı kurabiliyorsunuz. Özellikle kalabalık bir etkinlikte (bir eylem, spor müsabakası vs.) bu özellik oldukça faydalı olabiliyor.
Firechat de maalesef özgür ve açık kaynak kodlu bir yazılım değil L Android ve iOS işletim sistemine sahip cihazlarda çalışabilen FireChat uygulamasını Play Store’dan veya App Store’dan indirebilirsiniz.
Peki hangi uygulamayı tercih etmeli, nasıl kullanmalıyız?
Özellikle doğal afet durumlarında Wi-Fi bağlantısına sahip olup olmadığımız sorusunun yanıtı birincil derecede önem taşıyor. Wi-Fi bağlantısına sahipseniz Signal ya da Whatsapp üzerinden iletişim kurabilirsiniz. Wi-Fi erişiminiz yok ise bahsi geçen uygulamalardan birini (veya benzeri bir uygulamayı) kullanabilirsiniz. Briar özgür ve açık kaynaklı olması nedeniyle tercih edilebilecek bir uygulama iken iOS işletim sistemine sahip cihazlarda çalışmaması bu gibi durumlar açısından dezavantaj yaratabilir.
Sizin için en uygun olan uygulamayı tercih edip, hem kendi cihazınıza hem de çevrenizdekilerin cihazlarına bugünden kurmakta fayda var. Böylelikle hem uygulama stabil çalışıyor mu öğrenebilir hem de çevrede uygulamayı kullananlar var mı görebilirsiniz.
Önemli not: Bu uygulamaların çevredeki diğer cihazları sürekli taraması mobil cihazların bataryalarının çabuk bitmesine neden olabilir. Bu nedenle özellikle deprem gibi afet durumlarında bu uygulamaları kullanırken dikkatli olmak gerekir. Bir göçük altında bu uygulamalardan biriyle iletişim kurmak zorundaysanız uygulamayı arada kapatarak kullanmakta ve batarya tüketiminizi gözlemlemekte fayda var.
Dipnot:
[1] Örgü ağları ile ilgili birkaç pratik ve tartışma için bkz: http://sendika63.org/2016/01/sarantaporo-kby-kablosuz-orgu-agiyla-kirsal-yunanistanda-musterekleri-yaratiyor-320162/ http://sendika63.org/2018/02/web-oluyor-ancak-orgu-aglari-onu-kurtarabilir-andre-staltz-472213/
* Spot altındaki fotoğrafta internet kesintisi ihtimaline karşı Bridgefy uygulaması ile haberleşen Hong Konglu protestocular görünüyor.