İnşaat Mühendisleri Odası’nın 15 Şubat 2009’da Resmi Gazete’de yayınlanan Yetkinlik Belgelendirme Yönetmeliği’nin, Danıştay’ın 8 Temmuz 2009 tarhli kararıyla yürütmesi durduruldu.
İvme Dergisi’nin web sitesine konan Danıştay kararı, İdari Yargılama Usülü Yasası’ndaki “idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar” verilebilmesi kuralına dayandırıldı.
Karar metninde, İMO Yetkinlik Belgelendirme Yönetmeliği’nin deprem ve diğer afet zararlarının azaltılması, topum yararına, çağdaş tekniklere ve etik ilkelere uygun, güvenilir mühendislik hizmetlerinin sunulması gibi amaçlardan söz edilmiş. Ancak bunlar amaçlansa da, Yönetmelik’in mühendislik mesleğinin niteliği; mühendis ve yüksek mühendis gibi ünvanların neler olduğunu düzenleyen iligli yasaların (3457 ve 2547) verdiği açık bir yetkiye dayanmaması ve yasal düzenlemeleri aşar bir şekilde yeni tanımlama ve düzenlemeler getirmesi nedeniyle yürütmesi durdurulmuş.
Bilindiği gibi üyeler arasında kastlaşmaya neden olacağı ve genç mühendislerin daha fazla sömürülmesine yol açacağı gibi gerekçelerle eleştirilen yetkin mühendislik 20 yıla yakın bir süredir TMMOB’nin çeşitli birimlerinin gündeminde. 1990 başlarında Mimarlar Odası içinde başlayan ve mimar üvanının ancak “aynı mimar yanınnda” 2 yıllık bir staj ve sınav sonucu kazanılmasını öngören “mimarlık meslek yasası” tartışmaları 1993’te yapılan bir olağanüstü genel kurulda, devrimci demokrat mimarların çabalarıyla rafa kaldırılmıştı. Aynı yıllarda İnşat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’inde yine 5 yıllık staj ve bir sınav sonucunda kazanılacak “sertifikalı mühendis” ünvanına ilişkin bir yönetmelik önerisi hazırlanmıştı. Elektrik ve Makina Mühendisleri Odası’nda ise benzer bir sistem, kendine -ABD’deki aslına uygun olarak- “profesyonel mühendislik” adıyla taraftar buluyordu.
1994’de GATS (Hizmetlerin Ticareti Genel Anlaşması)’nın imzalanlanması bu girişimleri hızlandırırıken 1999 Doğu Marmara depremi bir kırılma noktası oluşturdu. Depremde yıkılan binaların sorumluluğu mühendislere ve mimarlara yıkılmak istenircesine aynı tasarılar, “uzman mühendislik, mimarlık” olarak Hükümet’e kadar gitti. Sonradan iptal edilen 601 sayılı kanun hükmünde kararname ile bir süre de “yasalaşan” bu statü,daha sonra İMO’da geliştirilen yeni ismiyle “yetkin mühendislik” olarak simgeleşti.
Çeşitli odaların uzmanlık ve belgelendirme yönetmelikleri ile biraz sulandırarak uyguladıkları ve daha çok meslek içi eğitimler sonucu verilen belgelere dönüşen sistem, İMO Yeönetimi’nin 10 Haziran 2006’da, “Yetkin İnşaat Mühendisliği Yönetmeliği”ni Resmi Gazete’de yayınlaması ile yeni bir aşamaya girdi. Bu yönetmelik 1990’lardaki ilk taslak gibi yetkin mühendis olabilmek için 5 yıl yetkin mühendisler gözetiminde çalışma şartı getiriyordu. İstanbul şube üyesi Ercan Atalay’ın açtığı dava sonucunda bu yönetmelik için Danıştay 6 Kasım 2007 yürütmeyi durdurma ve 18 Kasım 2008’de iptal kararı verdi. İMO Yönetimi tarafından Danıştay’ın iptal gerekçesini göz önüne alınaarak, adı ve bir kısım içeriği değiştirilen yeni bir yönetmelik 15 Şubat 2009’da yayınladı. Bu yönetmelik de Ankara Şube üyesi, İsmail Ozan Demirel’in 16 Nisan 2009’da açtığı dava sonucu yürütmesi durdurulmuş oldu.
Yakın zamanda YÖK’ün diplomalardan mühendis ünvanını kaldıran kararı ile ilgili de bir hukuksal kazanım elde edildi. Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nin İTÜ’ye açtığı dava sonucu İTÜ’nün mezunların diplolmalarına çevre mühendisi yazmama uygulaması iptal edildi.
Meslek içi eğitimin ve bunun sonucunda belgelendirmenin zorunlu kılınması ile ilgili bir dava da Mimarlar Odası’na açımıştı. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Sürekli Mesleki Gelişim kapsamında zorunlu eğitimi almayan mimarları serbest mimarlık yapma hakkından mahrum bırakan uygulamanın durdurulmasına karar verdi. Karar, Mimar Murat Artu’nun açtığı davaya ilişkin olarak alınmıştı.