Bilindiği üzere 2012 yılında TMMOB ile SGK arasında bir protokol imzalanmış ve mühendis, mimar, şehir plancılarının TMMOB tarafından belirlenen asgari ücretin altında ücret almaması için bir adım atılmıştı. Ancak bu protokolü 9 Haziran 2017 tarihinde SGK tek taraflı feshetti. Mühendis, mimar, şehir plancıları arasında açık ara en büyük dilimi oluşturan ücretli çalışanları direk etkileyecek olan bu fesih üzerine “Neydi? Ne Oldu? Ne Yapmalı?” tartışmalarının ivedilikle başlatılması gerektiği aşikar. Bu çerçevede bir tartışma ortamının mühendis, mimar, şehir plancılarının meslek örgütü TMMOB’de yürütülmesi, bu tartışmayı yürütecek kanalların açılması ve mücadeleye girişilmesi gerekmektedir. Yazının kaleme alınma amacı da budur.
Protokol neydi?
SGK ile TMMOB arasında 31 Temmuz 2012 yılında imzalanan işbirliği protokolünün 4. maddesinde TMMOB’ye “ücretlerin eksik bildirilmesini önlemek amacıyla mühendislik, mimarlık ve şehir planlama alanlarında meslek icra eden disiplinlere ilişkin olarak yıllık bazda asgari ücret seviyeleri belirleyerek SGK’ya iletecektir.” , 5. maddesinde de SGK’ye “sosyal güvenlik bilincinin artırılması amacıyla TMMOB tarafından dağıtımı sağlanacak dokümanların hazırlanmasına yardımcı olmayı, mühendis ve mimarların ücretlerinin, TMMOB tarafından belirlenerek kuruma iletilen asgari ücretlerin altında olmaması için gerekli tedbirleri almayı diğer konularla ilgili olarak teknik destek sağlamayı ve TMMOB ile iyi niyet ve uyum içinde işbirliği yapmayı kabul ve taahhüt eder.” sorumluluğunu yüklemişti.
Yani TMMOB; mühendis, mimar, şehir plancılarının çalışma yaşamında alacağı minimum ücreti belirleyerek SGK’ye iletecek(1), SGK’de bu ücreti baz alarak denetimler yapacak, işverene ilgili kanun hükümleri gereğince gerekeni yapacaktı.
Protokolden sonra
Yazının bu satırına kadarki kısmının birçoğunuzun defalarca okuduğu, içerikte hoş, duyguda sıkıcı cümleler olduğunun farkındayım. Şimdi hepimizi heyecanlandıracak kısma başlayalım.
İmzalanan protokol, gerek örgütümüz TMMOB, gerekse de ücretli çalışan mühendis, mimar, şehir plancıları açısından büyük bir zaferdir ancak yeterli değildir. İnsan öldürmenin kanunlarca suç sayılmasına rağmen, Ali İsmail’İ öldürenlerin kanun koyucu ve uygulayıcılar tarafından tutuklanmaması ne ifade ediyorsa ücretli çalışan mühendis, mimar ve şehir plancıları açısından bu protokol 5 yıl boyunca bunu ifade etti maalesef.
Üyesinin aldığı ücretle ilgili bilgileri SGK’ya iletmeyenler kadar, insanca yaşam ücretinin altında çalışıp “ben bu ücrete razıyım size ne oluyor” diyen üyenin de suçlu olduğu bir ortamda protokol 5 yıl boyunca kadük bir şekilde bekledi.
Feshe giden yol…
Toplumu güvence altına alarak güvenilir, sürdürülebilir sosyal güvenlik hizmeti sunmayı amaç edinmiş SGK, 19 Ocak 2017’de TMMOB’ye protokolün amacı niteliğinde yukarıda yazılan maddeleri değiştirmek üzere bir yazı gönderdi. TMMOB 21 Mart’ta protokolün aynen devam etmesi gerektiğini belirten bir yazıyla SGK’ye cevap verdi. SGK 17 Nisan’da değiştirilmiş protokolün 30 gün içinde imzalanmaması halinde tek taraflı feshedileceğini belirten bir yazı ile süreci ilerletti. Bu yazıdan sonra TMMOB ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müsteşarları arasında şifahi görüşmeler yapıldığı söylenmiş olsa da, TMMOB’nin ilgili yazıya 30 gün içinde resmi bir cevap vermemesiyle protokol 9 Haziran 2017’de SGK tarafından feshedildi.
SGK’nin feshettiği protokolün 6. maddesinde “İş bu Protokol maddelerinde belirtilen hükümleri, yasal ve idari işleri düzenleme gerekçesiyle yeni bir protokol yürürlüğe girdiğinde kendiliğinden feshedilmiş sayılacaktır. Ancak taraflar anlaşarak da bu protokolü feshedebilirler.” yazmasına rağmen, taraflar anlaşmamış ve yeni bir protokol yürürlüğe girmemiş olmasına rağmen görevi toplumun her kesimini güvence altına almak olan SGK’nin protokolü hukuksuz bir şekilde tek taraflı feshedip, işveren ile çalışan arasındaki dengeyi işveren lehine bozması ne kadar kabul edilirse, üyesinin haklarını korumakla mükellef TMMOB’nin SGK’nin son yazısına sorumsuzca cevap vermemesi ve mevcut protokoldeki fesih şartından daha önce hiç bahsetmemesi de o kadar kabul edilebilir.
Protokolü feshetmesiyle tarafını açıkça belli etmiş olan SGK, fesih kararını işveren ile danışarak alırken, bu süreç zarfında TMMOB’nin durumu üyelerine 5 ay boyunca aktarmaması/danışmaması sürecin ne kadar yanlış yönetildiğinin resmidir. Üyelerinin açık ara en büyük kesimini oluşturan ücretli çalışanları direk ilgilendiren hayati bir meselede bile Birliğin demokratik mekanizmalarının asgari şartlarını 2017 yılında sağlayamamak kabul edilebilir değildir.
Atı alana Üsküdar’ı geçirtmeyelim
SGK, yarattığı kriz ile bize yeni bir sayfa açma fırsatı verdi. Krizi fırsata çevirmek bizim elimizde. 5 yıldır işletilmeyen/işletmediğimiz protokol bugün ücretli çalışan mühendis, mimar, şehir plancılarını örgütlemek, insanca yaşam koşullarında ücret almalarını sağlamak için yeniden gün yüzüne çıkartıldı.
Protokol hükümlerini çiğneyerek SGK tarafından hukuksuzca feshedilen protokol ile ilgili TMMOB’nin SGK’ya dava açacağını biliyoruz. Hukuk düzeninin altüst olduğu, onbinlerce insanın adalet talebiyle yürüdüğü, tarihte eşine az rastlanır ve yakın tarihte de görülmemiş bir kalabalıkla Maltepe Meydanı’nda toplandığı bir eşikte bu yolun zorlanması doğru olsa da yeterli değildir.
TMMOB üyelerinin hakları için adalet talebiyle, insanca yaşayacak asgari ücret mücadelesinin programını yaratabilir.
5 yıldır yapılmayanı yapmaya niyetlenmek, denemek, zorlamak gerekiyor. TMMOB’nin protokol olmadan da yasasına dayanarak belirleyebileceği asgari ücreti çalışma yaşamının konusu haline getirmek gerekiyor. TMMOB’ye bağlı odaların üye bilgilerini TMMOB’ye, TMMOB’nin de hukuksuz feshi görmezden gelerek SGK’ye bildirmesi, belirlenen asgari ücretin altında mühendis, mimar, şehir plancısı çalıştıran büroların tescilinin yapılmaması, işyerlerine uyarı yazılarının gönderilmesi, yarından tezi yok ücretli çalışan üyeleri ve henüz TMMOB’ye üye olmayanları örgütleyecek bir çalışma programının TMMOB’nin tüm bileşenleri ile bir araya gelerek, en azından bu sefer her bir hücrenin fikri dikkate alınarak Mühendis, Mimar, Şehir Plancıları Asgari Ücret Kurultayı(2) yapılması gerekiyor.
Ekonomik krizle hiçbir ülkede iktidar değişmemiştir. Ancak ekonomik krizin faturasını ödemek istemeyen bir halkın olmasıyla iktidarlar devrilir. Bugün ücretli çalışan mühendis, mimar, şehir plancıları da ya elini taşın altına sokacak ve insanca yaşam ücretine sahip olacak ya da bu kölelik düzeninde hayatını idame ettirmeye çalışacak. Ve ancak böyle bir çalışma, bu çetin koşullarda aradan sıyrılabileceğini sanan mühendislik, mimarlık, planlama öğrencileri için TMMOB ve odaları yeniden adres haline getirecektir.
TMMOB tarihinin 2017 yılı sayfasının, ücretli çalışan üyelerin tarihi olması temennisiyle…
(1)SGK ile TMMOB arasında 2012 yılında imzalanan protokol sonrasında 2013 yılı için belirlenen mühendis asgari ücreti brüt 2700 TL idi. TMMOB, 2017 yılı için mühendis asgari ücretini brüt 3500 TL olarak belirlemişti.
(2)Burada bir dip not ne yazık ki şart. ‘TMMOB’nin belirlediği asgari ücretin ücretli mühendis, mimar, şehir plancılarının gerçek alt sınır ücreti olması için TMMOB’nin bir mücadele programı oluşturması gerekir’ şeklinde gerekçelendirilen önerge, TMMOB Mühendis, Mimar, Şehir Plancıları Asgari Ücret Kurultayı düzenlensin diyerek 2014 yılında düzenlenen 43. Olağan Genel Kurulu’na sunuldu. Bu önerge yoğun tartışmalara vesile oldu. Önerge oy çokluğu ile reddedildi. Gerek ücretli genç mühendislerden oluşmayan delege profili gerekse geçmiş dönemlerde mühendislerin haklarına dönük etkili çalışmaların yürütülmemiş olması bu sonucu doğurmuştu. Verilen önerge değiştirilerek yeniden oylandı. Asgari ücret mücadelesi için ‘TMMOB Mühendis, Mimar, Şehir Plancıları Asgari Ücret Komisyonu kurulması’ önergesi kabul edildi. TMMOB’de kurulacak komisyon mühendislerin insanca yaşayacak ücret mücadelesini TMMOB’de hayata geçirmekle sorumlu olacaktı.
Aynı dönem komisyon kuruldu. Komisyonun aldığı kararları dönemin yönetim kurulu hayata geçirmedi. 44’üncü dönemde ise, yani şu an içinde olduğumuz çalışma döneminde, asgari ücret komisyonu kurulmadı
Volkan Bilgin / Harita Mühendisi
HKMO Ankara Şubesi YK Sekreteri